[ویکی فقه] مسافت حرکت به معنای بستر حرکت و در اصطلاح فلسفی، به معنای مقوله ای است که حرکت به آن نسبت داده می شود، مانند حرکت جسم در کم خود به واسطه رشد کردن و در کیف خود به واسطه تغییر حالت دادن. مثلا وقتی گیاه رشد و نمو می کند، در کم خود حرکت می کند، یعنی بستر حرکتش و کانالی که در آن گذر می کند، همان مقوله کم است و یا سیبی که رنگش عوض می شود و از سبزی به زردی می گراید، کانالی که در آن حرکت محقق می شود، رنگ است که از مقوله کیف است.
مراد فلاسفه از اینکه مقوله را مسافت حرکت دانسته اند این است که در تمام مراحل حرکت مقوله واحدی صادق است و جای خود را به مقوله دیگری نمی دهد و چون مفهوم مقوله خاصی که حرکت در آن واقع می شود، بر همه مراتب و مراحل حرکت منطبق می شود می توان آن را کانال و مجرای حرکت به شمار آورد. پس اختلاف نوعی، میان اجتماعی بالقوه حرکت، برخلاف نظر برخی از فلاسفه مجاز نیست و اختلاف نوعی، فقط در مبدا و منتهای حرکت وجود دارد. زیرا انتزاع چند ماهیت از اجزای بالقوه یک حرکت، مستلزم این است که بتوان برای هر یک، مرز مشخصی را در نظر گرفت و این نشانه آن است که حرکت مفروض، در واقع، ترکیبی از چند حرکت است هر چند به نظر سطحی، حرکت واحدی تلقی می شود. مسافت، مانند کانالی است که متحرک در آن جریان می یابد و اگر فرض کنیم که امتداد حرکت قطع شود و سکونی در آن پدید آید، می توان گفت که جسم مزبور، در آن کانال قرار دارد و از این روی، مسافت ، بر بستر حرکت منطبق است.
معنای وقوع حرکت در مقوله
البته وقوع حرکت در یک مقوله به معنای تغییر در ماهیت آن مقوله نیست؛ زیرا وقوع تغییر در ماهیت مستلزم انقلاب در ماهیت است و سلب شیء از خودش است که محال است. همچنین به معنای تغییر در وجود فی نفسه آن مقوله (یعنی وجودی که از آن مقوله و ماهیت، طرد عدم می کند) نمی باشد؛ زیرا وجود فی نفسه ماهیت، همان ماهیت است و در خارج با آن یکی است پس تغییر در وجود فی نفسه ماهیت تغییر در نفس ماهیت خواهد بود که امری محال است. بلکه حرکت و تغییر فقط در وجود ناعتی ماهیت (وجودی که ربطی است و دارای حقیقتی نسبی است و وصف ماهیت دیگری است مثل سفیدی که ماهیت مستقلی ندارد و موجب اتصاف شیء سفید به وصف سفیدی می شود) اتفاق می افتد و چون وجود ناعتی، ماهیت ندارد، وقوع حرکت و تغییر در آن مستلزم امر محالی نیست. پس وقتی جسم مثلا در کیف خود حرکت می کند و سیبی از سبزی به زردی می گراید، نه در ماهیت جسم سیب، تغییری رخ می دهد و نه در ماهیت کیف یعنی سبزی و زردی تغییری روی می دهد. بلکه تغییر و تحول، تنها در وجود نعتی کیف روی می دهد و فقط سیب سبز تبدیل به سیب زرد می شود و چو سبز و زرد که از وجود نعتی کیف زردی و سبزی انتزاع می شود، ماهیت نیستند، تغییر در آن محال نیست. ذکر این نکته لازم است که چون وجود فی نفسه شیء با وجود ناعتی آن اتحاد دارد و دو اعتبار از یک وجود هستند، حرکتی که متعلق به وجود ناعت است، به وجود فی نفسه و خود ماهیت نسبت داده می شود.
مراد فلاسفه از اینکه مقوله را مسافت حرکت دانسته اند این است که در تمام مراحل حرکت مقوله واحدی صادق است و جای خود را به مقوله دیگری نمی دهد و چون مفهوم مقوله خاصی که حرکت در آن واقع می شود، بر همه مراتب و مراحل حرکت منطبق می شود می توان آن را کانال و مجرای حرکت به شمار آورد. پس اختلاف نوعی، میان اجتماعی بالقوه حرکت، برخلاف نظر برخی از فلاسفه مجاز نیست و اختلاف نوعی، فقط در مبدا و منتهای حرکت وجود دارد. زیرا انتزاع چند ماهیت از اجزای بالقوه یک حرکت، مستلزم این است که بتوان برای هر یک، مرز مشخصی را در نظر گرفت و این نشانه آن است که حرکت مفروض، در واقع، ترکیبی از چند حرکت است هر چند به نظر سطحی، حرکت واحدی تلقی می شود. مسافت، مانند کانالی است که متحرک در آن جریان می یابد و اگر فرض کنیم که امتداد حرکت قطع شود و سکونی در آن پدید آید، می توان گفت که جسم مزبور، در آن کانال قرار دارد و از این روی، مسافت ، بر بستر حرکت منطبق است.
معنای وقوع حرکت در مقوله
البته وقوع حرکت در یک مقوله به معنای تغییر در ماهیت آن مقوله نیست؛ زیرا وقوع تغییر در ماهیت مستلزم انقلاب در ماهیت است و سلب شیء از خودش است که محال است. همچنین به معنای تغییر در وجود فی نفسه آن مقوله (یعنی وجودی که از آن مقوله و ماهیت، طرد عدم می کند) نمی باشد؛ زیرا وجود فی نفسه ماهیت، همان ماهیت است و در خارج با آن یکی است پس تغییر در وجود فی نفسه ماهیت تغییر در نفس ماهیت خواهد بود که امری محال است. بلکه حرکت و تغییر فقط در وجود ناعتی ماهیت (وجودی که ربطی است و دارای حقیقتی نسبی است و وصف ماهیت دیگری است مثل سفیدی که ماهیت مستقلی ندارد و موجب اتصاف شیء سفید به وصف سفیدی می شود) اتفاق می افتد و چون وجود ناعتی، ماهیت ندارد، وقوع حرکت و تغییر در آن مستلزم امر محالی نیست. پس وقتی جسم مثلا در کیف خود حرکت می کند و سیبی از سبزی به زردی می گراید، نه در ماهیت جسم سیب، تغییری رخ می دهد و نه در ماهیت کیف یعنی سبزی و زردی تغییری روی می دهد. بلکه تغییر و تحول، تنها در وجود نعتی کیف روی می دهد و فقط سیب سبز تبدیل به سیب زرد می شود و چو سبز و زرد که از وجود نعتی کیف زردی و سبزی انتزاع می شود، ماهیت نیستند، تغییر در آن محال نیست. ذکر این نکته لازم است که چون وجود فی نفسه شیء با وجود ناعتی آن اتحاد دارد و دو اعتبار از یک وجود هستند، حرکتی که متعلق به وجود ناعت است، به وجود فی نفسه و خود ماهیت نسبت داده می شود.
wikifeqh: مسافت_حرکت