مرصاد العباد

[ویکی نور] مرصاد العباد، اثر شیخ نجم الدین رازی ، کتابی است نفیس که به پارسی، در علم تصوّف و اخلاق و سیر و سلوک و آداب معاش و معاد نگاشته شده و از آثار ادبی باارزشی است که در قرن هفتم انشاء شده است.
اهمیت «مرصاد العباد»، این است که از قدیمی ترین کتاب های فارسی است که در آن، رباعی هایی از خیام، در مقام انتقاد شدید از وی، نقل شده است. کتاب، از آثاری است که حافظ شیرازی، خوانده و از آن تأثیر گرفته است.
کتاب، بر پنج باب و چهل فصل بنا شده و فهرست فصول، در مقدمه ی آن آمده است. نثر کتاب، نثری است میانه ی سبک و شیوه ی خواجه عبدالله انصاری از حیث اسجاع پی در پی و میانه ی عبارات پخته ی امام غزالی و نیز نثری یک دست نیست؛ یعنی گاهی نثری است مرسل که به شیوه ی نثرهای ساده ی علمی قرن ششم و هفتم تألیف شده و گاهی نثری است دارای قرینه سازی و موازنه و سجع های پی در پی و مکرّر، مانند نثر خواجه عبدالله و قاضی حمید الدین و در خلال نثرها، آیات و احادیث و رباعی های لطیف و دیگر انواع شعر از پارسی و تازی که بیشتر رباعی های آن از خود مؤلف است، یافت می شود. غالباً اشعاری هم از سنائی و دیگر استادان قدیم شاهد آورده است، ولی بدون ذکر نام شاعر و تنها دو رباعی به اسم و رسم از حکیم عمر خیام دارد.
گرچه کتاب، در دوران اعتلای نثر فنی نوشته شده است، ولی در مجموع، انشای آن به نسبت ساده است، البته نثر آن، برتر نیست و گاه تأثیر نثر فنی در آن دیده می شود و به مقتضای موضوع کاربرد صنایع لفظی، کاستی و فزونی می گیرد.
باب اول، در بیان فایده نهادن کتاب در سخن ارباب طریقت و بیان سلوک، در بیان سبب نهادن کتاب خاصه به پارسی و در بیان نسق و نهج کتاب است.

[ویکی فقه] مرصاد العباد (کتاب). مرصاد العباد یا مرصاد العباد من المبدأ الی المعاد تألیف نجم الدین رازی به زبان فارسی در تصوف و سلوک عرفانی می باشد.
نجم رازی معروف به نجم الدین دایه، از اصحاب و مریدان شیخ نجم الدین کبری بود. نام او چنان که در مقدمه مرصاد العباد و در ابتدای منارات السائرین نوشته شده «ابوبکر عبداللّه بن محمد بن شاهاوَر الاسدی الرازی»، است. در برخی منابع دیگر نام کامل او این گونه نیز آمده است: عبداللّه بن محمد بن شاهاور بن انوشروان بن ابی النّجیب الاسدی الرازی. محل تولد نجم الدین دایه، شهر ری است و علاوه بر این که همه تذکره نویسان در این باره اتفاق دارند، نوشته های خود او نیز مؤید آن است. تاریخ ولادت نجم الدین در همه کتاب های تاریخی و تذکره که به شخصیت او پرداخته اند، ذکر نشده است؛ اما شمس الدین ذهبی (عبدالله بن محمد بن شاهاوَرْ بن أنوشروان بن أَبِی النجیب، الأسَدی، الرازی، نجم الدین، أَبُو بَکْر... وُلِد سنة ثلاثٍ و سبعین و خمسمائة) و صلاح الدین صفدی تاریخ ولادت او را در سال ۵۷۳ ه.ق می دانند.نجم رازی در سال ۶۵۴ ه.ق از دنیا رفت و پیکر او در بیرون شهر بغداد (شونیزیه نام مقبره ای است در سمت مغرب بغداد که جمع زیادی از صلحا در این مکان دفن شده اند.) در کنار مزار شیخ سَریّ سَقَطی و جنید بغدادی (نهاوندی) به خاک سپرده شد. نجم رازی پس از بروز فتنه مغول از خوارزم به دیار روم رفت و در قونیه با صدرالدین قونیوی و جلال الدین بلخی (ملای روم) ملاقات کرد.
معرفی اجمالی کتاب
با اهمیت ترین کتاب نجم رازی به نام «مرصاد العباد»، کتابی است نفیس که به زبان فارسی، در علم تصوف و اخلاق و سیر و سلوک و آداب معاش و معاد نگاشته شده و از آثار ادبی باارزشی است که در قرن هفتم نوشته شده است. با وجود کثرت تألیفات نجم رازی، مرصاد العباد تحقیقاً شاه کار اوست؛ چراکه از نظر نثر یکی از زیباترین و شورانگیزترین نوشته های عرفانی است. این اثر به قدری مهم و پردامنه است که عرفای بعد از نجم رازی از جمله مولوی و حافظ همگی به نحوی متأثر از آن هستند. نجم رازی در مباحث خویش در مرصاد العباد بسیار از آیات و احادیث استفاده کرده است.

مِرصادُ العِباد
(عنوان کامل: مِرصادُالِعباد مِنَ المَبْدأ اِلی َ المَعاد) تألیف نجم الدین رازی، مشهور به دایه، کتابی به فارسی در عرفان. مرصادالعباد که در گرماگرم حملۀ مغول تألیف شده است، از مهم ترین پرداخته های رازی است. این کتاب که گویا دو تحریر از آن ساخته شده، در پنج باب و جمعاً ۴۰ فصل سامان یافته و شماری از معارفِ عارفانه همچون مباحث مقدماتی آفرینش انسان، علت نَسْخ ادیان پیشین، احتیاج مرید به تلقین ذکر از شیخ و مباحث مربوط به معاد، در آن بررسی شده است. اگرچه سبک تألیف کتاب یک دست نیست و جای جای تغییر می کند، مجموعاً نثر مرصاد، نثری روشن و درخشان است و از ارزشمندترین متونِ عرفانی برجای مانده به زبان فارسی به شمار می رود. بهترین تصحیح آن همراه با تعلیقات از محمدامین ریاحی است (تهران، ۱۳۵۲ش). ترجمۀ ترکی آن نیز به چاپ رسیده است.