[ویکی فقه] مرشد الزوار الی قبور الابرار (کتاب). «مرشد الزوار الی قبور الابرار» یا «الدر المنظم فی زیارة الجبل المقطم» تالیف موفق الدین بن عثمان (متوفی ۶۱۵ ق) به زبان عربی است. این اثر از جمله کتاب هایی است که درباره مزارات و قبور علما و بزرگان نوشته شده است.
کتاب مشتمل بر دو جزء است که جزء اول حاوی مقدمه دکتر حسن پاشا، مقدمه محقق کتاب پیرامون اهمیت کتاب و معرفی مؤلف و ذکر نسخ کتاب، مقدمه مولف و ۲۲ فصل است. جزء دوم کتاب در واقع «ذیل مرشد الزوار» به قلم محقق کتاب است که در دو بخش به ذکر بعضی از ضریح ها و مزارها و آثار عربی موجود در قرافی جنوبی می پردازد.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه درباره کوه مقطم، فضیلت آن و کسانی که در دل آن به خاک سپرده شده اند، مساجدی که در آن بنا نهاده شده، آثار زیارت اهل قبور، کراهت راه رفتن میان قبور با نعلین، ذکر آداب زیارت اهل قبور و مباحثی مانند آن به سخن پرداخته است. در متن کتاب بیش از دویست قبر از قبور صحابه، تابعین، اشراف، اولیاء، ائمه اهل سنت و فقهاء ایشان، قراء، علماء، زهاد، قضات و بزرگان حکومتی نام برده شده و مکان و موقعیت دقیق هر قبر، نقش موجود بر روی قبر و خطی را که سنگ قبر بدان نوشته شده بیان شده است. نویسنده آنچه درباره توصیف قبر در مؤلفات پیش از خود دیده را نیز نقل می کند و در هر مورد شرح حالی از صاحب قبر و ویژگی ها و مزایای اخلاقی او و نیز حکایات و اشعار و کراماتی که درباره وی نقل شده را بازگو می نماید. البته کار وی صرفا نقل این کرامات و حکایات نیست بلکه با دقت آنها را مورد بررسی قرار می دهد و در برخی موارد در آنها مناقشه می کند و با مقایسه بین آنها در صدد دستیابی به صحیح ترین آنها بر می آید و سپس آنها را با آیات قرآنی و احادیث شریف نبوی و روایات مورخین تایید می نماید. از جمله قبوری که نویسنده به تفصیل به توصیف آنها پرداخته و خصوصیات صاحبان آنها را یادآور شده قبوری است که در دامنه جبل مقطم واقع شده و از آن صحابه ای چون: عمرو بن عاص، عقبة بن عامر، عبدالله بن حارث و یا نیکانی چون: سیده نفیسة بنت حسن بن زید، شریفة فاطمة، شریف هاشمی می باشد. مؤلف همچنین از قبور و مشاهد و مزارات دیگری که به مرور زمان از بین رفته اند نیز یاد می کند. مرشد الزوار از منابع و مصادر مهمی به شمار می رود که به یادکرد فراوان تا پایان قرن ششم هجری پرداخته است. از این رو این کتاب از جهت تاریخی و نیز معماری دارای اهمیت ویژه است. ویژگی دیگر کتاب اینست که مؤلف به توصیف دقیق موقعیت قبر و ضریح صحابه و اشراف و علماء و فقهاء پرداخته و مسیر و جهت و نیز تعداد گام هایی را که زائر برای رسیدن به قبر مورد نظر باید بپیماید را به دقت بیان می کند. همچنین این کتاب حاوی بسیاری از اقوال و اشعار عالمان و صالحان که در فقدان عزیزان خود گفته اند و سروده اند می باشد. اشعاری که امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام به هنگام دفن پیکر فاطمه زهرا سلام الله علیهم سروده اند از جمله آن اشعار است.
وضعیت کتاب
تحقیقات و توضیحات محقق کتاب محمد فتحی ابوبکر در پاورقی ذکر شده است. محقق کتاب جلد دومی به عنوان ذیل کتاب «مرشد الزوار» تهیه کرده و درآن برخی مزارات و ضریح هایی را که تا به حال موجود است و مردم به زیارت آنها می روند، هر چند برخی از آنها در آستانه خرابی و نابودی هستند، همانند ضریح عز بن عبدالسلام، ابی السعود بن ابی العشائر را معرفی کرده و تصاویر آنها را در کتاب درج نموده است. محقق به بیان شرح حال، ذکر منزلت، آثار، کرامات و برخی اقوال و کلمات این صحابه و اولیاء و زهاد و علما و صلحا پرداخته است. فهرست های انتهای هر یک از مجلدات عبارت است از: آیات قرآن، احادیث نبوی، قافیه ها، اعلام، اماکن، قبائل، جماعات، مصادر و مراجع و محتویات.
منبع
...
کتاب مشتمل بر دو جزء است که جزء اول حاوی مقدمه دکتر حسن پاشا، مقدمه محقق کتاب پیرامون اهمیت کتاب و معرفی مؤلف و ذکر نسخ کتاب، مقدمه مولف و ۲۲ فصل است. جزء دوم کتاب در واقع «ذیل مرشد الزوار» به قلم محقق کتاب است که در دو بخش به ذکر بعضی از ضریح ها و مزارها و آثار عربی موجود در قرافی جنوبی می پردازد.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه درباره کوه مقطم، فضیلت آن و کسانی که در دل آن به خاک سپرده شده اند، مساجدی که در آن بنا نهاده شده، آثار زیارت اهل قبور، کراهت راه رفتن میان قبور با نعلین، ذکر آداب زیارت اهل قبور و مباحثی مانند آن به سخن پرداخته است. در متن کتاب بیش از دویست قبر از قبور صحابه، تابعین، اشراف، اولیاء، ائمه اهل سنت و فقهاء ایشان، قراء، علماء، زهاد، قضات و بزرگان حکومتی نام برده شده و مکان و موقعیت دقیق هر قبر، نقش موجود بر روی قبر و خطی را که سنگ قبر بدان نوشته شده بیان شده است. نویسنده آنچه درباره توصیف قبر در مؤلفات پیش از خود دیده را نیز نقل می کند و در هر مورد شرح حالی از صاحب قبر و ویژگی ها و مزایای اخلاقی او و نیز حکایات و اشعار و کراماتی که درباره وی نقل شده را بازگو می نماید. البته کار وی صرفا نقل این کرامات و حکایات نیست بلکه با دقت آنها را مورد بررسی قرار می دهد و در برخی موارد در آنها مناقشه می کند و با مقایسه بین آنها در صدد دستیابی به صحیح ترین آنها بر می آید و سپس آنها را با آیات قرآنی و احادیث شریف نبوی و روایات مورخین تایید می نماید. از جمله قبوری که نویسنده به تفصیل به توصیف آنها پرداخته و خصوصیات صاحبان آنها را یادآور شده قبوری است که در دامنه جبل مقطم واقع شده و از آن صحابه ای چون: عمرو بن عاص، عقبة بن عامر، عبدالله بن حارث و یا نیکانی چون: سیده نفیسة بنت حسن بن زید، شریفة فاطمة، شریف هاشمی می باشد. مؤلف همچنین از قبور و مشاهد و مزارات دیگری که به مرور زمان از بین رفته اند نیز یاد می کند. مرشد الزوار از منابع و مصادر مهمی به شمار می رود که به یادکرد فراوان تا پایان قرن ششم هجری پرداخته است. از این رو این کتاب از جهت تاریخی و نیز معماری دارای اهمیت ویژه است. ویژگی دیگر کتاب اینست که مؤلف به توصیف دقیق موقعیت قبر و ضریح صحابه و اشراف و علماء و فقهاء پرداخته و مسیر و جهت و نیز تعداد گام هایی را که زائر برای رسیدن به قبر مورد نظر باید بپیماید را به دقت بیان می کند. همچنین این کتاب حاوی بسیاری از اقوال و اشعار عالمان و صالحان که در فقدان عزیزان خود گفته اند و سروده اند می باشد. اشعاری که امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السّلام به هنگام دفن پیکر فاطمه زهرا سلام الله علیهم سروده اند از جمله آن اشعار است.
وضعیت کتاب
تحقیقات و توضیحات محقق کتاب محمد فتحی ابوبکر در پاورقی ذکر شده است. محقق کتاب جلد دومی به عنوان ذیل کتاب «مرشد الزوار» تهیه کرده و درآن برخی مزارات و ضریح هایی را که تا به حال موجود است و مردم به زیارت آنها می روند، هر چند برخی از آنها در آستانه خرابی و نابودی هستند، همانند ضریح عز بن عبدالسلام، ابی السعود بن ابی العشائر را معرفی کرده و تصاویر آنها را در کتاب درج نموده است. محقق به بیان شرح حال، ذکر منزلت، آثار، کرامات و برخی اقوال و کلمات این صحابه و اولیاء و زهاد و علما و صلحا پرداخته است. فهرست های انتهای هر یک از مجلدات عبارت است از: آیات قرآن، احادیث نبوی، قافیه ها، اعلام، اماکن، قبائل، جماعات، مصادر و مراجع و محتویات.
منبع
...
wikifeqh: مرشدالزوار_الی_قبورالابرار