مرزبان نامه

/marzbAnnAme/

فرهنگ فارسی

کتابی است مشتمل بر حکایات و تمثیلات و افسانه های حکمت آمیز که بطرز و اسلوب کلیله و دمنه از السنه و حوش و طیور و دیو و پری تالیف شده . مولف آن اسپهبد مرزبان بن رستم بن شروین از شاهزادگان طبرستاناست و کتاب را دراواخر قرن چهارم هجری بزبان. طبری نوشته است و در اوایل قرن هفتم هجری سعدالدین وراوینی یکی از فضلای عراق عجم که ازملازمان خواجه ابوالقاسم ربیب الدین هارون بن علی بن ظفر دندان وزیر اتابک آذربایجان بود آنرا از زبان طبری بزبان فارسی معمول عصر خود در آورد و اشعار و امثال فارسی و عربی بدان افزود . در اواخر قرن ششم ( در سال ۵۹۸ ه.ق ) در زمان سلطنت ابوالفتح رکن الدین سلیمان شاه بن قلج ارسلان یکی از سلاجقه روم محمد بن غازی ملطیوی ( منسوب به ملطیه ) تحریر دیگری از اصل کتاب به زبان فارسی آمیخته به اشعار و شواهد عربی نوشت و آنرا به روضه العقول موسوم گردانید.

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] مرزبان‎نامه، کتابی است منسوب به مرزبان بن رستم بن شهریار که توسط شهاب‎الدین احمد بن محمد بن عرب‎شاه، به عربی ترجمه و در آن تصرفاتی صورت گرفته و اشعار عربی و احادیث اسلامی، بدان افزوده شده است.
این کتاب، دربردارنده داستان‎ها و حکایت‎های بسیار کهن می‎باشد و باور بر این است که این کتاب در اصل، به یکی از گویش‎های فارسی میانه و آن‎طوری که وراوینی می‎گوید، به زبان طبری کهن تألیف شده بوده است که دو بار به‎طور جداگانه توسط سعدالدین وراوینی و محمد بن غازی ملطیوی به نثر فنی فارسی دری برگردانده شده است. ملطیوی نام اثر خود را «روضة العقول» نهاده است.
اثر حاضر، در واقع، تعریب متن ترکی ترجمه‎شده از فارسی است.
البته علامه قزوینی و شاید پیش از وی «هوتسما» در دائرةالمعارف اسلامی با تکیه به قول حاجی خلیفه در «کشف الظنون»، این کتاب را بدون توجه به محتوای آن تألیف ابن عرب‎شاه بشمار آورده‎اند، نه ترجمه از متن ترکی یا فارسی و ابن عرب‎شاه نیز خود در آغاز کتاب با تکیه به لفظ «وضعت»، آب صافی روی دست همه ریخته است .
کتاب، مشتمل است بر «تمهید»، «مقدمه نویسنده» و «مطالب اصلی» که در نه باب تنظیم شده است.
در «تمهید»، از اصل کتاب و زبان و نویسنده آن و انتقال آن به زبان‎های دیگر و نیز از موضوع آن سخن به میان آمده است.

دانشنامه آزاد فارسی

مَرزبان نامه
تألیف مرزبان بن شروین، کتابی به طبری قدیم، در پند و اندرز و داستان هایی از زبان حیوانات، به شیوۀ کلیله و دمنه. سعدالدین وراوینی و محمد بن غازی ملطیوی، جداگانه، آن را به فارسی برگرداندند و شعرها و مثل هایی نیز به آن افزودند. مرزبان نامۀ امروزی ترجمۀ وراوینی است که قبلاً غازی آن را با نام روضةالعقول ترجمه کرده بود. در این که این اثر به زبان طبری بوده، تردید است. البته تحریر دیگری از مرزبان نامه به کوشش عمر بن عبدالرزاق کرمانی صورت گرفته که به ضمیمۀ تاریخ آل برمک منتشر شده است (پاریس، ۱۸۸۶). ابن عربشاه دمشقی مرزبان نامه وراوینی را در قرن ۹ق به عربی ترجمه کرد (مصر، ۱۲۷۸ق). مرزبان نامۀ وراوینی نخستین بار به کوشش محمد قزوینی در لیدن (۱۹۰۹) و پس از آن بارها در تهران چاپ شده است. روضةالعقول به تصحیح محمد روشن و ابوالقاسم جلیل پور به چاپ رسیده است (۱۳۸۳ش).

پیشنهاد کاربران

مرزبان نامه کتابی به زبان طبری ( مازندرانی ) نوشتهٔ مرزبان باوندی، از شاهزادگان طبرستان، بود که در قرن چهارم هجری نوشته شد. اصل این کتاب امروزه وجود ندارد ولی نسخه هایی که چند سده بعد توسط سعدالدین وراوینی و محمد بن غازی ملطیوی از طبری به فارسی دری ترجمه و بازنویسی شدند، به نام های مرزبان نامه وراوینی و روضةالعقول در دسترس هستند. ترجمه های فارسی مرزبان نامه در سدهٔ هفتم هجری قمری برگردان شدند و دارای نثری مصنوع هستند. این اثر توسط شیخ اوغلو به زبان ترکی قدیم آناتولی، نهضت عمر افندی به زبان ترکی عثمانی و شهاب الدین ابن عربشاه به زبان عربی نیز ترجمه شد.
...
[مشاهده متن کامل]

اصل کتاب به زبان طبری مفقود است و آن گونه که پیداست، زبان اثر یحتمل چیزی میان پهلوی و زبان محلی گرگان و طبرستان بود که در آن ایام به عنوان زبان ادبی در مازندران رواج داشت. به جز نسخه های ترجمه شده به فارسی، مهم ترین منابع اولیه ای که از نسخهٔ اصلی این کتاب نام برده اند، قابوس نامه و تاریخ طبرستان هستند.
نویسندهٔ مرزبان نامه یکی از شاهزادگان سلسلهٔ باوندیان در طبرستان، به نام مرزبان بن رستم، است. او در نخستین فصل کتاب، دربار باوند را به تصویر می کشد که برادرش، شهریار سوم بر تخت نشسته و با توجه به تحریکات وزیر خود، به مرزبان مشکوک است. مرزبان ضمن روایت حکایاتی که در فصول بعدی کتاب آمده، سعی می کند به برادر راه و رسم حکومت را بیاموزد و او را از نیرنگ های وزیرش برحذر دارد.
داستان های مرزبان نامه نمادین هستند و در این حکایات از زبان حیوانات نقدهای اجتماعی و سیاسی قابل توجهی بیان شده است. مرزبان بن رستم در این کتاب اندیشه های اخلاقی و سیاسی خود را بیان کرده و به بررسی جایگاه الهی پادشاهان پرداخته است. البته دستورالعمل های او متناسب با حکومت های محلی کوچکی که در آن می زیست می باشد.
نویسندهٔ کتاب، مرزبان بن رستم، از سلسلهٔ باوندیان بود که خاندانی با ریشه های ساسانی بودند و بر بخش هایی از طبرستان فرمانروایی داشتند. در زمان مرزبان، حکومت زیاریان به امیری قابوس بن وشمگیر در قدرت بودند و برادر مرزبان، شهریار سوم، که اسپهبد باوندیان بود، تحت امر قابوس زیاری بود. در این دوره خلافت عباسی دچار ضعف بوده و امیران مختلفی در گوشه گوشهٔ قلمرو اسلامی سر برآورده بودند ولی هیچ یک قدرتی نداشتند که بتوانند دیگر مدعیان را از میدان بدر برند.

مرزبان نامهمرزبان نامهمرزبان نامهمرزبان نامهمرزبان نامه
منابع• https://fa.wikipedia.org/wiki/مرزبان‌نامه
کتابی است به شیوهء کلیله و دمنه نشتمل بر داستان ها و تمثیل های پند آموز از زبان جانوران وانسانها.

بپرس