مردانقم

مردانقم یکی از روستاهای استان آذربایجان شرقی و مرکز دهستان دیزمار شرقی شهرستان خداآفرین می باشد. [ ۱] بر اساس سرشماری ۱۳۸۵، جمعیت روستا ۷۳۰ نفر در ۱۷۶ خانوار است. [ ۲] این آمار در سال ۱۳۹۰ به ۶۰۵ نفر در ۲۰۵ خانوار تغییر کرده بود. [ ۳]
نخستین بار در کتاب نزهةالقلوب حمداله مستوفی از مردانقم یاد شده است. عین نوشته بدین قرار است: " مردان نقیم ( مردان نعیم ) ولایتی است، کوانی یا کوالی ( کوافی ) و کلام و جرم از معظّمات آن. حاصلش غلّه، انگور و میوه نیکو باشد و بعضی مواضع در کنار ارس واقع شده، حقوق دیوانیش هشت هزار و هفتصد دینار است'[ ۴] مستوفی در جای دیگر می نویسد، "زنگیان چند پاره دیه است و اکنون داخل مردانقم. . . ". "[ ۵] اینکه مستوفی میزان مالیات مردانقم را از مالیات کلیبر بیشتر ذکر کرده است که نشانگر اهمیت و موقعیت استراتژیک مردانقم در هفتصد سال قبل می باشد. [ ۴]
در اواخر دهه ۱۳۲۰، بر اساس جلد چهارم فرهنگ جغرفیایی ایران، [ ۶] مردانقم ۶۳۹ تن سکنه داشت. [ ۷] مردانقم، در سال ۱۳۶۶، به تصویب هیئت وزیران مرکز دهستان دهستان دیزمار شرقی تعیین شد. [ ۸]
باغداری و زنبورداری شغل اصلی اهالی می باشد. انار و انگور این ناحیه دارای ظاهر و طعم مطبوع منحصر بفردی می باشند و می توانند به مدتی بیش از شش ماه بدون نیاز به سردخانه تازگی خود را حفظ کنند. این قابلیت، حدود دو قرن پیش از این، مورد توجه دیپلمات انگلیسی، رابرت میگنان، قرار گرفته است. [ ۹] عسل تولیدی روستا، به خاطرکیفیت مطلوب وخوش رنگی وقیمت پایین در مقایسه با عسل روستاهای مرتعی ناحیه ارسباران، مانند عباس آباد، مشتری بیشتری دارد. پایین بودن قیمت مرهون بهره وری بالا و تخصص زنبورداران است. [ ۱۰]
در سال ۱۳۸۸ و در دوران بخشداری آقای اسداللهی و با برنامه ریزی و مدیریت ایشان، در اواخر مهر ماه برگزار شد و سال بعد نیز دومین جشنواره انار مردانقم باز با مدیریت بخشدار وقت آقای اسداللهی برگزار شد. از آن سال برگزاری جشنواره وارد تقویم سالانه شهرستان شد. [ ۱۲] [ ۱۳] [ ۱۴] جاذبه اصلی این جشنواره اجرای موسیقی عاشقی توسط عاشقهای معروف منطقه ارسباران است.
قلعه کوانق قبل از اسلام احداث شده است. در عصر حکومت خوارزمشاهیان مدت ها از آن به عنوان زندان سیاسی استفاده می کردند و عده ای از رجال و دربانیان و امرای قصر را محکوم و در قلعه مذکور زندانی می نمودند. [ ۱۵]