مراقبت و تنبیه

مراقبت و تنبیه: تولّدِ زندان ( به فرانسوی: Surveiller et punir ) با عنوان فرعی زایش زندان ( به فرانسوی: Naissance de la prison ) عنوان کتابی است از میشل فوکو، فیلسوف فرانسوی.
فوکو در سالهای ۱۹۷۲ و ۱۹۷۳ سخنرانی هایی در فرانسه و برزیل شامل بررسی جامعهٔ جزایی و قدرت قضایی انجام داد. این پژوهش در سال ۱۹۷۵ به انتشار کتاب مراقبت و تنبیه: زایش زندان انجامید.
در این کتاب، فوکو دودمان شکل گیری کالبد و ذهن را در چارچوب نظام های مراقبتی و انضباطی قدرت مورد مطالعه قرار می دهد و مدعی است که در نهادهایی چون مدارس، زندان ها، بیمارستان ها و کارگاه ها تکنیک های انضباطی خاص به کار می رود و در چارچوب آن ها مقررات حاکم بر رفتار و سلوک، اقدامات مراقبتی و شیوه های نظارت بر آن ها تدوین و به معرض اجرا در می آید. زندگی دانش آموزان، سربازان، بیماران و زندانیان در معرض مراقبت و نظارت و تهیه گزارش قرار می گیرد و رفتار بهنجار مورد تشویق و رفتار نامطلوب با اقدامات مجازاتی مواجه می شود. هدف غایی مراقبت و نظارت و انضباط، بهنجار نمودن فرد و از میان بردن بی انضباطی های اجتماعی و روانی و سر انجام تربیت انسان هایی مطیع و سودآور در جامعه است.
فوکو می گوید در شیوه های مراقبتی و کیفری ماقبل مدرن روش های وحشیانه شکنجه و آزار بدنی به کار می رفت. اما به تدریج از قرن هجدهم به بعد مجازات های بدنی جای خود را به مجازات های ظریف روانی داد. از این تاریخ مجازات های جدید روح را آماج خود قرار داد، مجموعه کیفرشناسی جدید به جانب مراقبت فراگیر معطوف شد. از این تاریخ به بعد زندان ها، مدارس و آسایشگاه های روانی به منظومه هایی از نظارت فراگیر تبدیل شد که فرد را در معرض مراقبت دایمی و بدون وقفه قرار می داد و به تهیه پرونده و گزارش هایی تفصیلی از رفتار فرد و تدوین شناخت شناسانه از این داده ها مدد می رساند. در این منظومه که فوکو آن را «میکروسکوپ قدرت» می نامد، گفتمان علمی، اجتماعی و کیفیات سیاسی قدرت و ذهنیت فردی با هم تلاقی می کنند و به صورتی ظریف و پیچیده بر یکدیگر تأثیر می گذارند.
نیکو سرخوش و افشین جهاندیده ترجمهٔ مشترکی از این کتاب به فارسی دارند که به وسیلهٔ نشر نی منتشر شده است. [ ۱]