مدرسه بروجیه

[ویکی فقه] مدرسه بروجیّه، بنایی متعلق به قرن هشتم، در سیواس می باشد.
این مدرسه بین «دارالشفای» عزّالدّین کیکاووس اول و مدرسه دو مناره ساخته شده است. کتیبه های مدرسه و مقبره بانی آن که در همین جا واقع است، نشان می دهد که مظفّرالدّین بروجردی در ۶۷۰ آن را ساخته است. از بانی مدرسه، مظفر بن عبداللّه مفضّل بروجردی آگاهی بسیاری در دست نیست؛ تنها از نام او برمی آید که از اهالی بروجرد ایران بوده است. مدرسه، که بر اثر عدم مراقبت و مرور زمان بسیار خراب شده بود، به همت اوقاف، بازسازی شده است.
نحوه ساخت
بروجیّه، با چهار ایوان و صحن بدون سقفی که در وسط قرار گرفته، مطابق با طرح متعارف مدارس چهار ایوانی ایران ساخته شده است. با توجه به این که دو مدرسه دیگر نیز در نزدیکی آن قرار دارند، می توان نتیجه گرفت که این محله مرکز فرهنگی شهر سیواس بوده است. ساختمان دارای ایوان های بزرگی است که در کنار هر یک از آن ها یک طبقه میانْ اشکوبی مشاهده می شود. سنگ های ساختمانی این بنا، بسیار منظم اند؛ تناسب عناصر معماری، سادگی و هماهنگی تزیینات سنگی در جبهه اصلی این مدرسه، نشانه ای از درک عالی زیبایی شناسانه در احداث آن است. دَرِ ورودی جبهه نیز از لحاظ تزیینات، غنی است. کتیبه این بنا در بالای چارچوب در، از سنگ های دو رنگ تشکیل شده است. نوشته های دو طرف مقصوره مقرنس کاری شده، و نوشته های اطراف در با اشکال هندسی بسیار غنی تزیین شده اند.
نقشه مدرسه
طرح این مدرسه، بسیار منظم و تقریباً به شکل مربع است. ایوان ورودی مدرسه، که با گنبد پوشیده شده، در قیاس با معماری متداول زمان خود، بنایی نوآورانه به شمار می آید. محرابی که در قسمت گنبددار طرف راست ورودی مدرسه وجود دارد، معلوم می کند که این قسمت مسجد بوده است. قسمت گنبددار طرف چپ، که آرامگاه بانی مدرسه در آن قرار دارد، دارای طرح مربع و همان تناسب هاست، و در گذشته دارای تزییناتی غنی از کاشی بوده، اما امروز فقط بخشی از کاشی های شش ضلعی و ستاره ای بالای دیوارهای مقبره و مقرنس های آن باقی مانده است.در دو طرف حیاط مدرسه رواق هایی هست که قوس های پهن آن ها بر ستون هایی استوارند. بعضی از سر ستون ها نیز به سبک معماری یونان باستان و دارای رموز حرفی روم شرقی است که نشان می دهد این ستون ها از مکان های مختلف گردآوری شده اند. البته، معمار گمنام این مدرسه، که آن را با مهارت بسیار تزیین کرده، از ساختن سر ستون عاجز نبوده، بلکه برای حفظ این سرستون ها از آن ها استفاده مجدد کرده است. ایوان بزرگ با نواری از نوشته ها، محاط شده و سطوح بین این نوار و نوشته ها و قوس ایوان با اشکال هندسی و نقوش برجسته بسیاری تزیین گردیده است. اتاق های بسیار تنگ پشت این رواق ها با گنبدهای گهواره ای پوشیده شده است. از ایوان اصلی، احتمالاً، در تابستان برای تشکیل جلسات درس استفاده می شده است. در دو طرف ایوان اصلی، راه پله هایی تنگ وجود دارد که با گنبدهایی پوشیده شده است. این دهلیزها از طریق دو دَر قوسی پهن در راست و چپ، به مکان هایی گنبدپوش راه دارند و هریک دارای یک طبقه فوقانی اند. هنوز معلوم نیست که از این طبقات برای چه کاری استفاده می شده است.
سرآمد بناهای سلجوقی
...