محمدباقرمیرزا خسروی کرمانشاهی

[ویکی فقه] خسروی کرمانشاهی، محمدباقرمیرزا، شاعر و نویسنده سده سیزدهم بود.
او فرزند شاهزاده محمدرحیم (متوفی ۱۲۹۸) و از نوادگان فتحعلی شاه بود. در ۲۴ ربیع الآخر ۱۲۶۶ در کرمانشاه به دنیا آمد. محمدباقر میرزا در زادگاهش عربی و ادبیات را نزد پدرش آموخت و به سرودن شعر پرداخت، اما پدرش مخالف شعر سرودن او بود. حسین قلیخان سلطانی کلهر، از ادبای برجسته آن دوره، مشوق محمدباقرمیرزا در سرودن شعر بود و با این که خسروی تخلص شاعر دیگری بود، برای او تخلص خسروی را برگزید که به آن مشهور گردید. او بعدها براساس نام جدش محمدعلی میرزای دولتشاه، نام خانوادگی دولت داد را انتخاب کرد. پس از مرگ پدرش برای گرفتن مقرری یک سال در تهران اقامت نمود. پس از بازگشت به کرمانشاه پنج سال در تلگرافخانه کار کرد. حاکم کرمانشاه، علاءالدوله، خسروی را به ریاست دارالانشای ایالتی منصوب کرد. هنگامی که او از حکومت کرمانشاه عزل گردید و به شیراز رفت، خسروی را نیز به همراه خود برد. در مدت اقامت در شیراز پس از فراغت از کار روزانه در خدمت وفاعلیشاه ذوالریاستین شیرازی، سرسلسله درویشان شاه نعمت اللهی، بود.
دوران جنبش مشروطه
پس از بازگشت وی به کرمانشاه جنبش مشروطه آغاز شد. او در جنبش مشروطه فعالیت داشت و با تأسیس انجمن ولایتی در ۱۳۲۷ به طرفداری از مشروطه برخاست. حمایت او از مشروطه در جلب نظر مردم کرمانشاه به مشروطیت مؤثر بود. در پی لشکرکشی سالارالدوله، پسر مظفرالدین شاه که مدعی تاج و تخت بود، به غرب ایران، خسروی مجبور به ترک شهر و دیار شد. او در همین ایام به نگارش اثر مشهور خود رمان شمس وطغرا پرداخت، با لشکرکشی روسها به ایران و آغاز جنگ جهانی او ل (۱۹۱۴ـ ۱۹۱۸) خسروی از معترضان به این لشکرکشی بود و باز هم به ناچار شهر را ترک کرد و به صحرا و ایلات پناهنده شد. پس از مدتی با قول و قرارهای روسها به شهر بازگشت که پس از ورود به شهر زندانی و سپس به سیستان تبعید شد. وی در برخی اشعارش به این موضوع اشاره کرده است. در میانه راه در همدان پس از دو ماه حبس با وساطت افخم الدوله قره گزلو، حاکم آن شهر، او را به تهران فرستادند بدین شرط که از تهران خارج نشود. او باقی عمر را در تهران اقامت کرد تا این که بر اثر بیماری در ۱۶ ربیع الآخر ۱۳۳۸ وفات کرد و در شهرری، بقعه ابن بابویه در کنار قبر آقامحمدحسن نقاش زرگر به خاک سپرده شد. مادّه تاریخ وفاتش را ملک الشعرای بهار سروده که بر سنگ قبرش حک گردیده است.
آثار خسروی
آثار خسروی عبارت اند از: ۱) رمان شمس و طغرا، در سه جلد که هر جلد عنوانی مستقل دارد: شمس و طغرا، ماری و نسی و طغرل و هما. در این رمان حوادث قرن هفتم در قالب داستان بیان شده است (رجوع کنید به ادامه مقاله). ۲) «دیبای خسروی»، در شرح حال ادبای عرب و سیر شاعری در دوره قبل و بعد از اسلام که منتشر نشده است. ۳) رمانی در شرح احوال حسینقلی خان جهانسوز قاجار که درباره تأسیس سلسله قاجار است و هنوز منتشر نشده است. ۴) رساله «تشریح العلل»، در شرح زِحافات عروض به زبان ساده که چاپ نشده است. ۵) تذکره «اقبال نامه»، در باب احوال خاندان غفاری و اقبال الدوله (حاکم کرمانشاه) و شاعرانی که وی را مدح گفته اند. این تذکره در ۱۳۱۹ نوشته شده، اما چاپ نشده است. ۶) ترجمه کتاب الهیئة و الاسلام تألیف سیدهبة الدین شهرستانی از علمای مشهور نجف، که چاپ نشده است. ۷) دیوان اشعار وی که برای نخستین بار در ۱۳۰۴ش به چاپ رسیده است. رشیدیاسمی، نوه دختری او، مهارت وی در سرودن غزل و قصیده را ستوده است. شعر او متأثر از شاعران سبکهای خراسانی و عراقی است. به گفته دیوان بیگی، استحکام اشعارش کم است. برخی از مضامین اشعار او عبارت است از: مدح امام رضا علیه السلام، مدح ادیب الممالک و اقبال الدوله و سالارالدوله، در ستایش از بقعه بابا یادگار، در باب ضعف و ناتوانی و مرثیه برای وفاعلیشاه ذوالریاستین. رشیدیاسمی بر آثارش از جمله دیوان اشعار وی، مقدمه مفصّلی نگاشته که بسیاری از پژوهشگران بدان توجه کرده اند. ۸) ترجمه داستان تاریخی عذراء قریش، از جرجی زیدان.
علت شهرت خسروی
...