محمدطاهر تنکابنی

[ویکی شیعه] مُحمّد طاهر تُنْکابُنی، فقیه، مدرس فلسفه و از رجال سیاسی ایران در دوره پهلوی. او در معقول و منقول و ریاضیات مشهور شد و در فلسفه، مشائی مسلک بود. در علم هیئت و فقه و اصول و ادبیات هم صاحبنظر و از طب قدیم مطلع بود.
محمد طاهر تنکابنی در ۲۸ ماه محرم سال ۱۲۸۰ق در قریه کُردیچال، از توابع کلاردشت، به دنیا آمد. پدرش میرزافرج اللّه تنکابنی نام داشت. خانواده اش از طایفه بنی فقیه ساکن کُجور بودند و به تنکابنی مشهور شدند. تحصیلات را در زادگاه خود آغاز کرد و برای ادامه تحصیل به تهران سفر کرد. وی در فعالیت های سیاسی مشارکت داشت و در دوره ای نماینده مجلس بود.
وی به خطی خوش می نوشته و اشعار فارسی و عربی بسیاری از بر داشته است؛ اهل ذکر و تهجد و ریاضت بوده، و مناعت طبعش مَثَل بوده است. تنکابنی در اواخر عمر به علت کهولت و ضعف مزاج منزوی شد و در ۱۳۱۸ش بیمار گردید و در ۱۳۲۰ش درگذشت. بنا به وصیتش، او را در کنار مقبره استادش ابوالحسن جلوه در قبرستان ابن بابویه شهر ری دفن کردند.

[ویکی اهل البیت] از مشاهیر دانشمندان اسلام در قرن 14 هـ.ق، فقیه، فیلسوف، حکیمی عارف، طبیب و از رجال سیاسی معاصر ایران به او لقب علامه خاتم الحکماء داده اند.
محمدطاهر تنکابنی از خاندان فقیه نصیری است که در کجور مازندران اقامت داشته اند. نام خانوادگیشان، فقیه طبرسی از طایفه ی «بنی فقیه» ساکن کجور در منطقه ی تنکابن بوده و به «تنکابنی» مشهور شدند. نامبرده فرزند فرج الله است که در روز پنجشنبه بیست و هشتم محرم الحرام سال (1280 هـ.ق) مطابق چهارم تیر ماه (1242 هـ.ق) در آبادی کردی چال از توابع کلاردشت دیده به جهان گشود.
برخی نیز گفته اند در محله آخوند، محله تنکابن به دنیا آمده است. برادران بزرگش یعنی آقایان محمدخان سرتیپ کلارستاقی و عبدالعلی معتضدالسلطان از مجاهدان شجاع انقلاب مشروطه در تنکابن بودند و در ماجرای این قیام رشادت هایی از خود نشان دادند. پدر محمدطاهر شغل دولتی داشت و نائب حکومتی کلارستاق بود و چون از طایفه فقیه نصیری بودند، محمدطاهر در ادامه نام خانوادگی خود این نام را می نوشت.
میرزا دوران کودکی و تحصیلات مقدماتی را تا سن یازده سالگی در وطن خویش سپری کرد و سپس تا 19 سالگی در بلوک لنگای تنکابن تحصیل نمود و بعد از آن به تهران رفت.
ورود وی به تهران مقارن با پی ریزی مدرسه سپهسالار جدید بود. لذا برای تحصیل علوم، نخست در مدارس «کاظمیه»، «قنبر علی خان» و حاج حسن مسکن گزید و چون کار بنایی مدرسه سپهسالار پایان یافت در آنجا اقامت نمود. او حدود پنجاه سال در این مرکز علمی و آموزشی می زیست و اشکالات فلسفه مشاء را برای طالبین علم حل می کرد.
وی در صفحه آخر شرح قیصری بر فصوص الحکم (چاپ سنگی) که به خودش تعلق داشته و اکنون در کتابخانه مجلس شورای اسلامی قرار دارد، چنین نگاشته است: در (1299 هـ.ق) این بنده برای تحصیل علوم دینیه رسمیه به تهران آمده ام و ورودم در مدرسه معروف به کاظمیه بوده و در ششم محرم سنه مذکور به منزل پسرعمویم مرحوم شیخ عنایت الله ابن آقا نصرالله رحمت الله علیهما که در سال قبل از آن به تهران آمده بود و در آن مدرسه منزل داشت وارد شدم.
بنابراین حکیم تنکابنی، در سن نوزده سالگی به تهران آمده و آنچه که در اکثر منابع مربوط به شرح حال ایشان در مورد ورودش به تهران در شانزده سالگی نوشته اند، درست نیست.
میرزا طاهر تحصیلات خود را در ادبیات عرب و فارسی، منطق، ریاضیات، طب، الهیات، عرفان، اخلاق، فقه، حدیث، تفسیر و سیر التواریخ با استفاده از محضر استادان که اجمالاً به آنان اشاره شد به پایان رسانید و اکثر عمر خود را به تدریس علم معقول در مدرسه عالی ناصری (مدرسه سپهسالار جدید) مشغول بود همچنین او نه تنها در فلسفه و حکمت؛ بلکه در تمامی دانشهای معقول و منقول سرآمد اقران بشمار می رفت و در هیأت و طب قدیم هیچ کس به پایش نمی رسید؛ در مدرسه کاظمیه و مدرسه عالی حقوق و علوم سیاسی به تدریس معقول مشغول بود.

[ویکی فقه] محمد طاهر تنکابنی از خاندان فقیه نصیری است که در کجور مازندران اقامت داشته اند. نامبرده فرزند فرج الله است که در روز پنجشنبه بیست و هشتم محرم الحرام سال (۱۲۸۰ هـ . ق) مطابق چهارم تیر ماه (۱۲۴۲ هـ . ق) در آبادی کردی چال از توابع کلار دشت دیده به جهان گشود. برخی نیز گفته اند در محله آخوند، محله تنکابن به دنیا آمده است. برادران بزرگش یعنی آقایان محمد خان سرتیپ کلارستاقی و عبدالعلی معتضد السلطان از مجاهدان شجاع انقلاب مشروطه در تنکابن بودند و در ماجرای این قیام رشادتهایی از خود نشان دادند. پدر محمد طاهر شغل دولتی داشت و نائب حکومتی کلارستاق بود و چون از طایفه فقیه نصیری بودند، محمد طاهر در ادامه نام خانوادگی خود این نام را می نوشت.
میرزا دوران کودکی و تحصیلات مقدماتی را تا سن یازده سالگی در وطن خویش سپری کرد و سپس تا ۱۹ سالگی در بلوک لنگای تنکابن تحصیل نمود و بعد از آن به تهران رفت.

در تهران
ورود وی به تهران مقارن با پی ریزی مدرسه سپهسالار جدید بود. لذا برای تحصیل علوم، نخست در مدارس کاظمیه»، «قنبر»«علی خان» و حاج حسن مسکن گزید و چون کاربنای مدرسه سپهسالار پایان یافت در آن جا اقامت نمود. او حدود پنجاه سال در این مرکز علمی و آموزشی می زیست و اشکالات فلسفه مشاء را برای طالبین علم حل می کرد.
وی در صفحه آخر شرح قیصری بر فصوص الحکم (چاپ سنگی) که به خودش تعلق داشته و اکنون در کتابخانه مجلس شورای اسلامی قرار دارد، چنین نگاشته است:
در (۱۲۹۹ هـ . ق) این بنده برای تحصیل علوم دینیه رسمیه به تهران آمده ام و ورودم در مدرسه معروف به کاظمیه بوده و در ششم محرم سنه مذکور به منزل پسر عمویم مرحوم شیخ عنایت الله ابن آقا نصر الله ـ رحمت الله علیهما ـ که در سال قبل از آن به تهران آمده بود و در آن مدرسه منزل داشت وارد شدم.
بنابر این حکیم تنکابنی، در سن نوزده سالگی به تهران آمده و آن چه که در اکثر منابع مربوط به شرح حال ایشان در مورد ورودش به تهران در شانزده سالگی نوشته اند، درست نیست.

استادان
او در تهران محضر درس برخی از مشهورترین حکیمان و عارفان و نیز فقیهان نامدار را دریافت و از خرمن علم و مکارم آنان خوشه ها چید. استاد شهید مرتضی مطهری می نویسد:
دوره میرزای جلوه و حکیم قمشه ای و حکیم مدرس را درک کرده است. این که از درس حکیم کرمانشاهی و حکیم نیریزی استفاده کرده است چیزی نمی دانیم. پس از دوره این سه حکیم از اساتید مسلم به شمار می رفته است.
۱. آقا علی مدرس تهرانی.
۲. آقا محمد رضا قمشه ای.
۳. میرزا ابوالحسن جلوه زواره ای
۴. حاج شیخ علی نوری.
۵. میرزا عبدالله.
۶. حاج میرزا ابوالفضل تهرانی.
۷. حاج میرزا محمد حسن آشتیانی.

مدرسی گرانمایه
...