محمد بن حسن اشعری قمی

[ویکی اهل البیت] تقریباً در نیمه دوم سده دوم هجری قمری در خانه حسن بن ابی خالد اشعری که از خاندان پرآوازه و پرشکوه اشعری های قم، به حساب می آمد - کودکی پا به عرصه هستی نهاد که نام او را محمد گزاردند؛ ولی چون در این خاندان با شرافت بالندگی یافت، به اشعری قمی معروف شد. لقب معروف و مشهور او شنبوله است.(1)
در این که آیا این لقب، لقب اوست یا لقب پدرش، بین دانشوران دانش تراجم اختلاف نظر است؛ ولی آن گونه که از گزارش جمعی از بزرگان این دانش بدست می آید، این لقب از آن خود این محدث بزرگوار است نه لقب پدرش.(2)
در نحوه ادای صحیح این کلمه نیز، قرائت ها مختلف است و چند قول نقل شده است:
اما معروفتر و صحیح تر همان شنبوله است و گویا منشأ سایر قرائت ها، تحریف و تصحیف بوده است. از دانشمند برجسته خلیل بن احمد نقل شده که وی شنبوله را بر سایر لغات ترجیح می داده و گفته است: «این کلمه از واژه شنبله گرفته شده و شنبله به معنای در آغوش گرفتن است».(4)
هنگامی که یک پژوهشگر، از زوایای گوناگون شخصیت این دانشمند شیعی را می کاود کم و بیش بدین نکته مسلم می رسد که او یکی از نخبگان و سر سپردگان مکتب اهل بیت عصمت و طهارت است و یکی از مروجان اندیشه و تفکر برگرفته از سرچشمه های مواج و زلال شیعه یعنی امامان معصوم علیهم السلام. وی در فراگرفتن مسائل و احکام دینی به ائمه بزرگوار مراجعه می کرد و دیگران را هم به مسیر نورانی رهنمون می شد؛ لذا درباره اش گفته اند: «کان یرجع و یرجع الناس الی ائمه اهل البیت علیه السلام».(5)
علیرغم این، دانشوران معروف تراجم، آن چنان از او به بزرگی یاد نکرده اند؛ فقط به این که او از یاران کدامین امام است و یا آن که کتاب های جمعی از مؤلفان شیعه را نقل کرده است، بسنده کرده اند؛ اما چندی از بزرگان سده های اخیر، او را ستوده اند. علامه مجلسی در کتاب وجیزه او را از محدثان نیکو حال به شمار می آورد.(6)
علامه وحید بهبهانی که در شناخت رجال شیعه شهره آفاق است. درباره اش می گوید: از اخبار فراوان بدست می آید که او محمد بن حسن اشعری قمی، وصی سعد بن سعد اشعری قمی بوده است و این حکایتگر تشخص اخلاقی او از منظر عدالت و پاکی و صداقت است.(7)