محقق اول

[ویکی اهل البیت] ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن بن یحیی معروف به محقق یکی از بزرگترین علمای اسلام و مکتب تشیع در طول تاریخ است. افقه الفقهاء و رئیس العلماء بهترین شاگرد مکتب خاتم الانبیاء و عاشق مکتب فرزندان مرتضی در کلیه فضائل بالاتر از آن است که به وصف آید. هو زعیم الشیعه و مقیّم الشریعه ابوالمکارم و المعالم صاحب شرایع که شرایع او در صحت و قوام بی نظیر است و این کتاب اکثر علما و مراجع را مستفید و از سبک و اسلوب خاصی برخوردار که اغلب کتب فقهی بعدی ما را راهنما است شرایع الاسلام حاوی دوازده هزار مسئله از مسائل حلال و حرام می باشد که چندین بار تجدید چاپ شده و شامل کلیه ابواب فقهی است. شیخ عزیز مشهور به محقق و لفظ محقق مخصوص وی است و این عنوان آن جناب را صادق است. کما اینکه عنوان آیت الله مخصوص علامه حلّی است و دیگر علما اکثر شاگرد وی می باشند و لفظ و عنوان حجة الاسلام ابتدا محمد غزالی است که هم او و سایرین را چه سخت عنوانی و نمی دانیم فردا اینها را چه جوابی است؟!! و لفظ ثقة الاسلام ابتدا مرحوم کلینی که رحمت کند خداوند ایشان را که این لقب زیبد هر چند دیگران را چنین لقبی مکروه آید.
محقق از شاگردان پدر فاضلش حسن بن یحیی نجیب الدین محمد بن نما و سید شمس الدین ابن معد بود و خود بزرگواری از اهل مطالعه و تحقیق و بهترین معلّمی برای علمای بعدی. چه آنکه امثال غیاث الدین سید عبدالکریم طاووس و سید محمد جلال الدین فرزند سید رضی الدین طاووس ( عموزاده سید عبدالکریم ) عزّالدین حسن بن ابیطالب فاضل آبی جمال الدین یوسف فرزند حاتم شامی شمس الدین محمد بن صالح قسینی علی بن یوسف مطهر حلّی ابن داوود حلّی ابن سعید حلّی و نابغه روزگار آیت الله حلّی از محضر محقق سالها بهره مند بودند و از کرسی درس این استاد که امثال یوسف بن مطهر و ابن جهم حلّی نیز شرکت می کردند این شاگردان خود همگان به مقام استادی رسیدند. خواجه طوسی گاه به کرسی درس محقق حاضر می شد و محقق به احترام خواجه از جا برخاسته و از او درخواست تدریس می نمود ولی او قبول نمی کرد و در جلسه مستمع بود. نوشته اند آنگاه که محقق در مسئله استحباب تیاسر قبله سخن می راند فیما بین محقق و خواجه بحثی به میان آمد و خواجه رأی محقق را پسندید و قبول کرد ( مقصود از تیاسر: مختصر انحرافی به سمت چپ از سوی قبله به قبله است ) کلیه صاحب تراجم علما در کتب خویش اعم از شیعه و سنی به فضائل علمی و استادی محقق و خواهرزاده او علامه اعتراف دارند هر چند حلّه در زمان ابن دریس دانشگاه امام صادق علیه السلام گردید اما در عصر این دو بزرگوار قوس صعودی می پیماید و پیش بینی خیرالاوصیاء ( در جنگ صفین ) به خود جامه عمل می پوشد.
بیننده محترم محقق غیر از کتاب شرایع نافع در مختصر یا مختصرالنافع و کتاب معتبر در شرح مختصر در فقه، معارج در اصول و نهج الوصول در اصول، نکت در شرح نهایه، الکهنه در منطق، مسلک در اصول دین مسائل غریه و مسائل مصریه را نیز به رشته تحریر برد. او به سال 602 دیده به جهان گشود و به سال 676 در سن هفتاد و چهار سالگی ناگهان وفات نمود. مدفنش در شهر حلّه زیارتگاه است. پس از محقق اول کرسی درس فضلا به جناب علامه حلّی، فخر المحققین، شهید اول، علی بن خازن، فاضل مقداد و سپس به ابن فهد حلّی منتهی شد