محجور

در قانون مدنی ایران از سه گروه از اشخاص محجور و ممنوع از تصرف در اموال و حقوق مالی خود نام برده شده است: صغار، اشخاص غیر رشید و مجانین.

نکته۱ ) محجوران ممیز، مسئولیت کیفری و مدنی دارند. مثلا اگر چیزی را سرقت کنند و آن چیز خراب شود، هم مجازات می شوند و هم باید جبران خسارت کنند.
نکته۲ ) معاملات مالی آنها غیر نافذ است. ( مثل هر خرید یا فروشی یا اجاره ) یعنی نه باطل است و نه صحیح. بلکه باید توسط سرپرستِ* آنان، تنفیذ شود. اگر تنفیذ شد، صحیح بوده و اگر رد شود، باطل می شود.
نکته۳ ) عقود غیر مالی آنان، صحیح است. مثل ازدواج. البته مهریه، چون از امور مالی است، باید مثل نکته۲ عمل شود.
نکته۳ ) اگر عقدی که جنبه مالی دارد، صرفا نافع باشد، محجور ممیز می تواند، آنرا قبول کند و بدون تنفیذ سرپرست وی، صحیح است. چون ریسک مالی ندارد. مثل صلح محاباتی خانه یا ماشین به وی. یا به کردن مالی به او. البته به از عقود عینی است و باید مال به شخص مدنظر تسلیم شود تا عقد، صحیح تلقی شود. ولی چون تسلیم به شخص محجور، ریسک تلف شدن مال را دارد، باید به سرپرست آنها تسلیم شود.
نکته۴ ) اگر عقدی مالی، برای محجور ممیز، صرفاً مضر باشد، حتی با تنفیذ و اجازهٔ سرپرست آنها نیز، صحیح نمی شود. مثل بخشیدن مالی از اموال محجور توسط خود محجور به دیگری.
نکته۵ ) شهادت افراد بالای ۱۵ سال، شنیده می شود.
نکته۶ ) ازدواج محجوران کمتر از ۱۳ سال، ( دختر یا پسر ) با اذن پدر به شرط رعایت مصلحت او و اجازه دادگاه، ممکن است.
نکته۷ ) دختر باکره یا دختری که بکارت او به دلیلی غیر از مقاربت، زایل شده، باید با اذن پدر یا پدربزرگ خود، ازدواج کند.
نکته۸ ) مجرمان جرایم تعزیریِ** زیر ۱۸ سال، به زندان نمی روند. بلکه به کانون نگهداری از اطفال و نوجوانان فرستاده می شوند. البته اگر بالای ۱۲ سال باشند.
* سرپرست؛ پدر، پدربزرگ پدری، وصی، قیم
**تعزیری؛ جرایم بر اساس مجازات، بر ۴ نوع است؛ ۱. حدود ( مثل زنا یا محاربه ) ۲. قصاص ( مثل قتل عمد یا هر جرم عمدی علیه جسم انسان ) ۳. دیات ( مثل قتل غیر عمد یا هر جرم غیرعمدی علیه جسم انسان ) ۴. تعزیرات ( مثل کلاهبرداری یا جاسوسی یا اختلاس )
نکته نهایی ) برای مطالعه مختصر درباره �اهلیت� و انواع آن و تاثیر �حجر� بر آن، کلمه اهلیت را جستجو کنید.

محجور غیر ممیز؛ شامل یک ) طفل زیر ۷ سال دو ) مجنون
نکته۱؛ این محجوران، چون معنی خوب و بد را تشخیص نمی دهند، مسئولیت کیفری ندارند، ولی مسئولیت مدنی دارند. مثلا اگر سرقتی انجام دهند و مال را خراب کنند، فقط پول اموال مسروقه را از اموال این اشخاص پرداخت می کنند، ولی مجازات نمی شوند.
نکته۲؛ این محجوران، چون معنی نفع و ضرر را متوجه نمی شوند، اعمال حقوقی آنها باطل است. چون نمی توانند قصد نفع یا ضرری را داشته باشند. مثلا نمی توانند چیزی بفروشند یا بخرند یا اجاره کنند.
نکته۳؛ مجنون، شامل دائمی و ادواری می شود. مجنون دائمی کسی است که قوه تعقل او همیشه مختل است. ولی مجنون ادواری گاهی قوه تعقل خود را به دست می آورد. که در این حالت، مسئولیت کیفری نیز خواهد داشت و اعمال حقوقی او نیز صحیح و نافذ است.
نکته۴؛ کسی که از کودکی مجنون بوده و در حالی که ۹ یا ۱۵ سال تمام قمری را رد کرده و هنوز مجنون است، اصطلاحاً، جنونش، متصل به صغر خوانده می شود. که بار اثبات خلاف آن، بر عهده مدعی عدم جنون وی است. ولی اگر بعد از سن ۹ یا ۱۵ سالگی رشد طبیعی داشته و بعداً مجنون شود، جنون او منفصل از صفر نامیده شده و بار اثبات، بر عهده کسی است که مدعی جنون وی می باشد. که البته وجود یا عدم وجود حکم دادگاه، برای اثبات آن یا عدم آن، ملاک است.
نکته۵ ) اگر محجور غیر ممیز متصل به صغر، ولی خاص ( به ترتیب؛ پدر ، پدربزرگ، وصی ) نداشته باشد، از طرف دادگاه برای او قیم ( اصولا مادرِ او ) تعیین می شود. برای محجور غیر ممیز منفصل از صفر نیز، قیم ( اصولاً مادر او نیست ) تعیین می شود.
نکته۶ ) ممیز، به معنای آگاه است. به طور مثال مأمور ممیز مالیاتی یا دادرس یا مستشار ممیز در دادگاه کیفری یک یا شعب دیوان عدالت اداری
�پایان قسمت اول�

به همین مناسبت گاهی به عقل حجر گفته می شود زیرا انسان را از کارهای خلاف منع می کند ، و هر گاه کسی زیر نظر و تحت حمایت دیگری قرار بگیرد می گویند در حجر او است ، و محجور به کسی گفته می شود که از تصرف در اموال خویش ممنوع است .