محاصره لنینگراد

محاصره لنینگراد یک حصر طولانی مدت توسط نیروهای آلمانی و فنلاندی بر شهر لنینگراد بود که در جبهه شرقی جنگ جهانی دوم به وقوع پیوست. محاصره ۸ سپتامبر ۱۹۴۱، هنگامی که آخرین راه ارتباطی زمینی به شهر توسط نیروهای گروه ارتش شمال ورماخت مسدود شد، آغاز گشت. گرچه نیروهای ارتش سرخ ۱۸ ژانویه ۱۹۴۳ موفق به بازکردن یک راه باریک برای ورود به شهر شدند، اما شکسته شدن محاصره شهر تا ۲۷ ژانویه ۱۹۴۴، یعنی بعد از ۸۷۲ روز، به درازا کشید. این محاصره یکی از مخرب ترین و مرگبارترین محاصره های تاریخ به حساب می آید.
لنینگراد با جمعیت ۳٫۲ میلیون نفری به عنوان «پایتخت دوم» شوروی، در سال ۱۹۴۱ یکی از مراکز عمده صنعتی و اقتصادی آن به حساب می آمد. این شهر با حدوداً ۶۰۰ کارخانه قریب به ۱۰ درصد از مجموع تولیدات صنعتی کشور را به خود اختصاص داده بود. صنایع لنینگراد نزدیک به یک سوم ماشین آلات صنعتی شوروی و بیشتر توربین های تولید انرژی آن را تأمین می کردند. [ ۵]
لنینگراد یکی از اهداف سه گانه آلمانی ها در طرح عملیاتی بارباروسا برای تهاجم به شوروی و هدف اصلی گروه ارتش شمال به فرماندهی فیلدمارشال ویلهلم ریتر فون لیب، بود. [ ۶] این عملیات ساعت ۳ بامداد روز ۲۲ ژوئن سال ۱۹۴۱ آغاز شد. [ ۷] تهاجم آلمان نیروهای شوروی در تمامی طول خط مقدم را کاملا غافلگیری کرد. [ ۸] گروه زرهی ۴ تحت فرمان ارتشبد اریش هوپنر نقش سرنیزه زرهی گروه ارتش شمال را بر عهده داشت. این نیرو توانست روز نخست ۸۰ کیلومتر و در عرض ۱۰۰ ساعت ۳۲۰ کیلومتر از خط مرزی در عمق خاک شوروی پیشروی کنند و در ۲۶ ژوئن بر دونابورگ مسلط شوند. [ ۹] بدین ترتیب نیروهای جلودار گروه ارتش شمال نیمی از راه لنینگراد را تنها در عرض ۵ روز طی کردند. [ ۱۰] گروه ارتش شمال با خطوط تدارکاتی کوتاه تر، خطوط آهن بهتر و تصرف سریع بنادر منطقه بالتیک از پشتیبانی تدارکاتی بهتری نسبت به دو گروه ارتش دیگر ورماخت برخوردار بود. [ ۱۱] به هر صورت انتظار نمی رفت پیاده نظام ورماخت بتواند با سرعت نیروهای زرهی آن را دنبال کند. [ ۱۲] سر نیزه زرهی گروه ارتش شمال با دفع ضد حملات دشمن در دونابورگ، پیشروی خود را مجدداً از ۲ ژوئیه از سر گرفت و روز ۴ ژوئیه اوستروف و روز بعد آن پسکوف را تصرف و تا ۱۴ ژوئیه به گذرگاهی در سابسک بر روی رود لوگا دست پیدا کرد. بدین شکل پیش قراولان گروه ارتش شمال در عرض ۳ هفته با طی مسافتی ۷۵۰ کیلومتری، به صد کیلومتری لنینگراد رسیدند. [ ۱۳] چگونگی تحقق هدف سلطه بر لنینگراد مداوما نزد مهاجمان دست خوش تغییر و اصلاح قرار داشت. در نهایت صدور فرمان شماره ۳۴ پیشوا در ۳۰ ژوئیه گروه ارتش شمال را موظف کرد این شهر را به محاصره درآورد و با نیروهای فنلاندی ارتباط برقرار کند. [ ۶] طبق طرح فرماندهی عالی نیروی زمینی آلمان گروه زرهی ۴ می بایست ارتباط لنینگراد با خارج را قطع می کرد. همچنین مقرر گشت یگان های قدرتمند پیاده نظام از جنوب به سمت این شهر حرکت کنند تا نیروهای محترک را هر چه زود برای عملیات های دیگر آزاد نمایند. فرماندهی گروه ارتش شمال با تصور این که نیروهای دشمن در جنوب شرقی لنینگراد آخرین یگان های آن جهت ارائه مقاومتی جدی هستند و همین نیروها با یک یورش سخت از طرف نیروهای دارای برتری آلمانی عقب خواهند نشست، به راحتی این فرامین را پذیرفت. [ ۱۴]