مباحث رؤیت هلال

[ویکی فقه] رؤیت هلال، یکی از مسائل بحث انگیز، پر سر و صدا و پر فروع است که، در طول تاریخ همواره در هر دوره ای یک یا دو فرع آن، مورد نزاع و اختلاف و معرکه آرا بوده است؛ مثلاً در سده های چهارم و پنجم موضوع عدد و رؤیت، و در اواخر دوران صفویه و پس از آن مسئله رؤیت هلال پیش از زوال بیش از همه مورد بحث بوده است و نیز در زمان ما اشتراط یا عدم اشتراط اتّحاد آفاق و اعتبار قولِ هَیَوی و محاسبات فلکی و سرانجام رؤیت هلال با چشم مسلّح از بحث انگیزترین فرع های این موضوع است.
البته در رؤیت هلال مباحث بسیاری مطرح بوده است؛ از جمله:طُرُق و اماراتِ معتبَر برای ثبوت هلال، مانند رؤیت، و صور مختلف آن، گذشت سی روز از ماه قمری قبل.طرق و اماراتِ غیر معتبر، مانند غروب هلال بعد از شفق ، تطوّق (به نظر برخی)، شهادت یک شاهد، شهادت زن.حکم حاکم در رؤیت هلال، شهادت بر شهادت، چگونگی ثبوت هلال در قطبین، وظیفه شاک ّ در هلال شوّال ، ضابطه وحدت و تقارب افق، لیلة القدر و ارتباط آن با رؤیت.افزون بر این ها، به مناسبت بحث های بسیار مفیدی لابه لای آثار مربوط به رؤیت هلال به چشم می خورد؛ مانند ولایت فقیه ، توثیق عمر بن حنظله و بحث های سودمند ادبی، حدیثی و تاریخی.به هر حال، راجع به پاره ای از این موضوعات، به طور گسترده پیش از این بحث شده است، مانند اشتراط یا عدم اشتراط اتّحاد آفاق، که بیشترِ جلد دوم رؤیت هلال به همین موضوع اختصاص یافته است. برخی مطالب هم جنبه تاریخی دارد و کاربرد آن بیش تر در تاریخ علم است و امروزه به هیچ روی مورد اختلاف نیست؛ مانند عدد و رؤیت. برخی مباحث هم کمتر یکجا و منسجم تحقیق شده اند. از این رو و نیز به دلیل اهمیت آن ها، به طور گسترده در مقدمه رؤیت هلال درباره آن ها سخن گفته ام؛ مانند:اعتبار قولِ هیَوَی، رؤیت با چشم مسلّح، و اختلاف شیعه و سنّی در رؤیت هلال ذی حجه در مکه مکرمه، که باب سوم مقدّمه به مبحث نخست، باب چهارم آن به مبحث دوم، و باب پنجم آن به مبحث سوم اختصاص یافته است.
فروع مهم رؤیت هلال
از این رو، در این جا به توضیح کوتاهی راجع به اهم ّ فروع رؤیت هلال به جز سه موضوع فوق می پردازم (و چون توجه نکردن به جوانب شهادت بیّنه به رؤیت و پذیرفتن بی قید و شرط یا مسامحه آمیز آن، موجب گرفتاری ها و نابسامانی هایی شده است، این باب را با سخن بسیاری از فقیهان درباره آن به پایان می برم):
عدد و رؤیت
یکی از مسائل بحث انگیز در سده های چهارم و پنجم هجری این بوده است که آیا ماه مبارک رمضان همیشه کامل و ۳۰ روز است و یا این که برخی سال ها ۲۹ روز است و با دیدن هلال شوّال، هر چند از آغاز ماه مبارک رمضان ۲۹ روز گذشته باشد، عید فطر ثابت می شود و در نتیجه ماه مبارک ۲۹ روز خواهد بود. هر دو نظریه طرفدارانی داشته است. به قائلانِ قول اوّل (أصحاب العدد) و به طرفداران نظریه دوم (أصحاب الرؤیة) می گویند.
← شیخ صدوق از اصحاب عدد
...