[ویکی فقه] ماهیت را سه گونه می توان تصور نمود که اعتبارات ماهیت نامیده می شوند: "لابشرط"، "بشرط شیء"، "بشرط لا".
در ماهیت لابشرط، نه وجود چیزی با ماهیت در نظر گرفته می شود و نه عدم چیزی؛ به عبارت دیگر در این اعتبار از ماهیت، بود یا نبود هیچ چیزی غیر از خود ماهیت و مقوماتش، با ماهیت تصور نمی شود. عقل انسان، این قدرت را دارد که ماهیت را از هرآن چیزی که همراه آن است جدا کند؛ یعنی از همه آنچه که با ماهیت، متحد است (خواه وجود چیزی باشد مثل عوارض شخصی نظیر شکل و رنگ و بو، خواه عدم چیزی باشد مثل نداشتن ویژگی خاصی)، صرف نظر کند و آنها را در نظر نگیرد. چون در این اعتبار از ماهیت، هیچ چیزی همراه خود ماهیت در نظر گرفته نمی شود، این ماهیت، هیچ شرط و قیدی نخواهد داشت؛ زیرا شرط و قید هر شیء، چیزی است که همراهی آن با آن شیء لازم است و روشن است که باید همراه آن شیء در نظر گرفته شود و چون در ماهیت لابشرط، چیزی جز خود ماهیت در نظر گرفته نمی شود، هیچ شرط یا قیدی نخواهد داشت. به همین سبب، ماهیت لابشرط را " ماهیت مطلقه " نیز می گویند و با توجه به این اصطلاح، به حالت لابشرط بودن ماهیت، "اطلاق" گفته می شود.این اعتبار ماهیت، زمانی صورت می گیرد که بخواهیم بررسی کنیم که ماهیت، خودش و خودش (صرف نظر از اموری که با آن همراه یا غیر همراه اند) چیست که در این وضعیت، تنها خود ماهیت و اجزاء درونی آن (مقومات یا ذاتیات ماهیت) به تصور درمی آید و هر چیز دیگری از تصور ماهیت، خارج خواهد بود. مثلا اگر بخواهیم ببینیم ماهیت انسان فی نفسه چیست، باید توجه خود را تنها به خود ماهیت انسان معطوف کنیم و از هر چیز دیگری صرف نظر کنیم که در این صورت، انسان لابشرط را تصور کرده ایم.
ماهیت
فیلسوفان، از این مطلب که "در هنگام اعتبار لابشرطی ماهیت ، هیچ چیز با ماهیت تصور نمی شود"، چنین تعبیر می کنند که: «لیست الماهیة من حیث هی الا هی لا موجودة و لا معدومة و لا...» . همانطور که در این تعبیر مشهور فلاسفه نیز روشن است، در این اعتبار از ماهیت، حتی وجود یا عدم نیز تصور و لحاظ نمی شود. اما این به معنی ارتفاع نقیضین (سلب دو شیء نقیض هم از یک چیز، که محال است) نیست؛ زیرا در این اعتبار از ماهیت، چیز دیگری با ماهیت در نظر گرفته نمی شود نه اینکه در واقع، هیچ یک از آن چیزهایی که همراه آن در نظر گرفته نشده اند، با آن همراه نباشند ولذا همین ماهیت، در واقع یا موجود است یا معدوم و ارتفاع نقیضینی در کار نیست.برخی از ماهیات لابشرط، برای تحقق در خارج نیازمند آن هستند که در ضمن اشیائی محقق شوند که دارای ماهیات مختلفی هستند؛ این ماهیات لابشرط را که متحصل بنفسه نیستند (یعنی بدون نیاز به اشیاء دارای ماهیات مختلف، در عالم واقع موجود نیستند)، جنس می نامند و آن ماهیات مختلفی که متحصل بنفسه هستند (یعنی بدون نیاز به اشیاء دارای ماهیات مختلف، در عالم واقع موجودند)، نوع نامیده می شوند.
اقسام ماهیت لابشرط
ماهیت لابشرط را دوگونه می توان در نظر گرفت:۱) لابشرط قسمی: در این اعتبار از ماهیت لابشرط (یا مطلقه)، لابشرط بودن یا همان اطلاق (یعنی لحاظ نشدن هیچ چیز دیگری در تصور ماهیت )، شرط و قید ماهیت در نظر گرفته می شود. بدین ترتیب باید گفت ماهیت "لابشرط قسمی" هیچ شرط و قیدی ندارد، جز شرط و قید "اطلاق" و "لابشرط بودن"؛۲) لابشرط مقسمی: در این اعتبار از ماهیت لابشرط (یا مطلقه)، حتی لابشرط بودن یا اطلاق نیز شرط و قید ماهیت نیست. بدین ترتیب، باید گفت ماهیت "لابشرط مقسمی" از شرط و قیدی حتی شرط و قید "اطلاق" و "لابشرط بودن" نیز مبراست.
← بررسی لابشرط مقسمی
...
در ماهیت لابشرط، نه وجود چیزی با ماهیت در نظر گرفته می شود و نه عدم چیزی؛ به عبارت دیگر در این اعتبار از ماهیت، بود یا نبود هیچ چیزی غیر از خود ماهیت و مقوماتش، با ماهیت تصور نمی شود. عقل انسان، این قدرت را دارد که ماهیت را از هرآن چیزی که همراه آن است جدا کند؛ یعنی از همه آنچه که با ماهیت، متحد است (خواه وجود چیزی باشد مثل عوارض شخصی نظیر شکل و رنگ و بو، خواه عدم چیزی باشد مثل نداشتن ویژگی خاصی)، صرف نظر کند و آنها را در نظر نگیرد. چون در این اعتبار از ماهیت، هیچ چیزی همراه خود ماهیت در نظر گرفته نمی شود، این ماهیت، هیچ شرط و قیدی نخواهد داشت؛ زیرا شرط و قید هر شیء، چیزی است که همراهی آن با آن شیء لازم است و روشن است که باید همراه آن شیء در نظر گرفته شود و چون در ماهیت لابشرط، چیزی جز خود ماهیت در نظر گرفته نمی شود، هیچ شرط یا قیدی نخواهد داشت. به همین سبب، ماهیت لابشرط را " ماهیت مطلقه " نیز می گویند و با توجه به این اصطلاح، به حالت لابشرط بودن ماهیت، "اطلاق" گفته می شود.این اعتبار ماهیت، زمانی صورت می گیرد که بخواهیم بررسی کنیم که ماهیت، خودش و خودش (صرف نظر از اموری که با آن همراه یا غیر همراه اند) چیست که در این وضعیت، تنها خود ماهیت و اجزاء درونی آن (مقومات یا ذاتیات ماهیت) به تصور درمی آید و هر چیز دیگری از تصور ماهیت، خارج خواهد بود. مثلا اگر بخواهیم ببینیم ماهیت انسان فی نفسه چیست، باید توجه خود را تنها به خود ماهیت انسان معطوف کنیم و از هر چیز دیگری صرف نظر کنیم که در این صورت، انسان لابشرط را تصور کرده ایم.
ماهیت
فیلسوفان، از این مطلب که "در هنگام اعتبار لابشرطی ماهیت ، هیچ چیز با ماهیت تصور نمی شود"، چنین تعبیر می کنند که: «لیست الماهیة من حیث هی الا هی لا موجودة و لا معدومة و لا...» . همانطور که در این تعبیر مشهور فلاسفه نیز روشن است، در این اعتبار از ماهیت، حتی وجود یا عدم نیز تصور و لحاظ نمی شود. اما این به معنی ارتفاع نقیضین (سلب دو شیء نقیض هم از یک چیز، که محال است) نیست؛ زیرا در این اعتبار از ماهیت، چیز دیگری با ماهیت در نظر گرفته نمی شود نه اینکه در واقع، هیچ یک از آن چیزهایی که همراه آن در نظر گرفته نشده اند، با آن همراه نباشند ولذا همین ماهیت، در واقع یا موجود است یا معدوم و ارتفاع نقیضینی در کار نیست.برخی از ماهیات لابشرط، برای تحقق در خارج نیازمند آن هستند که در ضمن اشیائی محقق شوند که دارای ماهیات مختلفی هستند؛ این ماهیات لابشرط را که متحصل بنفسه نیستند (یعنی بدون نیاز به اشیاء دارای ماهیات مختلف، در عالم واقع موجود نیستند)، جنس می نامند و آن ماهیات مختلفی که متحصل بنفسه هستند (یعنی بدون نیاز به اشیاء دارای ماهیات مختلف، در عالم واقع موجودند)، نوع نامیده می شوند.
اقسام ماهیت لابشرط
ماهیت لابشرط را دوگونه می توان در نظر گرفت:۱) لابشرط قسمی: در این اعتبار از ماهیت لابشرط (یا مطلقه)، لابشرط بودن یا همان اطلاق (یعنی لحاظ نشدن هیچ چیز دیگری در تصور ماهیت )، شرط و قید ماهیت در نظر گرفته می شود. بدین ترتیب باید گفت ماهیت "لابشرط قسمی" هیچ شرط و قیدی ندارد، جز شرط و قید "اطلاق" و "لابشرط بودن"؛۲) لابشرط مقسمی: در این اعتبار از ماهیت لابشرط (یا مطلقه)، حتی لابشرط بودن یا اطلاق نیز شرط و قید ماهیت نیست. بدین ترتیب، باید گفت ماهیت "لابشرط مقسمی" از شرط و قیدی حتی شرط و قید "اطلاق" و "لابشرط بودن" نیز مبراست.
← بررسی لابشرط مقسمی
...
wikifeqh: ماهیت_لابشرط