[ویکی فقه] مؤلفات در اعراب قرآن. جایگاه و نقش مهم دانش اعراب القرآن در فهم و تفسیر قرآن سبب شد که دانشمندانِ پس از قرن دوم به طور گسترده به تحقیق و تألیف در این دانش قرآنی بپردازند.
ظاهراً برای نخستین بار ابوجعفر رؤاسی از اصحاب امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) و استاد کسایی و فراء کتابی با عنوان اعراب القرآن نگاشته است.
دانشمندان صاحب تألیف
در نیمه دوم قرن دوم هجری، از اندیشه های نحوی خلیل که مشتمل بر نظرات وی در اعراب قرآن نیز بوده و سیبویه آن ها را در الکتاب منعکس کرده است، و نیز از آرای نحوی سیبویه پیشوای نحویان در الکتاب که بگذریم دانشمندان ذیل صاحب تألیف در اعراب قرآن بوده اند؛ اما بسیاری از این کتابها به دست ما نرسیده است: قُطرب نحوی (م. ۲۰۶ ق.)، ابوعبیده معمر بن مثنی (م. ۲۱۰ ق.)، عبدالملک بن حبیب قرطبی (م. ۲۳۹ ق.)، ابوحاتم سجستانی (م. ۲۴۸ ق.)، ابن قتیبه (م. ۲۷۰ق.)، مبردنحوی (م. ۲۸۵ق.) و ابوالعباس ثعلب نحوی (م. ۲۹۱ ق.)؛ نیز ابراهیم بن محمد نفتویه (م. ۳۲۳ق.)، ابوالبرکات ابن الانباری (م. ۳۲۸ ق.) صاحب البیان فی غریب اعراب القرآن، ابوجعفر نحاس نحوی (م. ۳۳۸ ق.) صاحب اعراب القرآن، ابوبکر ابن اشته اصفهانی (م. ۳۶۰ ق.) صاحب ریاضة الالسنة فی اعراب القرآن و معانیه، مکی بن ابی طالب (م. ۴۳۷ ق.) صاحب مشکل اعراب القرآن، اسماعیل بن خلف (م. ۴۵۵ ق.)، خطیب تبریزی (م. ۵۰۲ ق.)، ابوالحسن علی بن ابراهیم حوفی نحوی (م. ۵۶۲ ق.) دارای کتابی مفصل در ۱۰ جلد هر یک صاحب اعراب لقرآن، ابوالبقاء عبداللّه بن حسین عکبری (م. ۶۱۶ ق.) صاحب التبیان فی اعراب القرآن که از آن با عنوان املاء ما منّ به الرحمن نیز یاد شده، ابواسحاق ابراهیم بن محمد سفاقسی (م. ۷۴۲ ق.) صاحب المُجید فی اعراب القرآن، محمد بن سلیمان صرخدی (م. ۷۹۲ ق.) که کتاب سفاقسی را تلخیص کرده، سمین حلبی (م. ۷۵۶ ق.) صاحب الدر المصون فی علوم الکتاب المکنون. در کنار کتابهای اعراب القرآن باید از کتابهای معانی القرآن نیز یاد کرد که مشتمل بر اعراب قرآن نیز بوده است.
دانشمندان صاحب معانی القرآن
دانشمندانی که در ذیل از آنان یاد می شود صاحب معانی القرآن هستند: کسایی، اخفش (سعید بن مسعده)، رؤاسی، یونس بن حبیب (دارای دو کتاب صغیر و کبیر)، قطرب نحوی، فرّاء، ابوعبیده، ابوفید مؤرج سدوسی، ابومحمد یزیدی، مفضل بن سلمه، اخفش، ابن کیسان، مبرد، ابن الانباری، زجاج، خلف نحوی، ثعلب، فضل بن خالد نحوی، ابی المنهال، ابن درستویه و علی بن عیسی بن جراح وزیر.
تفاسیری مورد توجه به کتب اعراب در قرآن
...
ظاهراً برای نخستین بار ابوجعفر رؤاسی از اصحاب امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) و استاد کسایی و فراء کتابی با عنوان اعراب القرآن نگاشته است.
دانشمندان صاحب تألیف
در نیمه دوم قرن دوم هجری، از اندیشه های نحوی خلیل که مشتمل بر نظرات وی در اعراب قرآن نیز بوده و سیبویه آن ها را در الکتاب منعکس کرده است، و نیز از آرای نحوی سیبویه پیشوای نحویان در الکتاب که بگذریم دانشمندان ذیل صاحب تألیف در اعراب قرآن بوده اند؛ اما بسیاری از این کتابها به دست ما نرسیده است: قُطرب نحوی (م. ۲۰۶ ق.)، ابوعبیده معمر بن مثنی (م. ۲۱۰ ق.)، عبدالملک بن حبیب قرطبی (م. ۲۳۹ ق.)، ابوحاتم سجستانی (م. ۲۴۸ ق.)، ابن قتیبه (م. ۲۷۰ق.)، مبردنحوی (م. ۲۸۵ق.) و ابوالعباس ثعلب نحوی (م. ۲۹۱ ق.)؛ نیز ابراهیم بن محمد نفتویه (م. ۳۲۳ق.)، ابوالبرکات ابن الانباری (م. ۳۲۸ ق.) صاحب البیان فی غریب اعراب القرآن، ابوجعفر نحاس نحوی (م. ۳۳۸ ق.) صاحب اعراب القرآن، ابوبکر ابن اشته اصفهانی (م. ۳۶۰ ق.) صاحب ریاضة الالسنة فی اعراب القرآن و معانیه، مکی بن ابی طالب (م. ۴۳۷ ق.) صاحب مشکل اعراب القرآن، اسماعیل بن خلف (م. ۴۵۵ ق.)، خطیب تبریزی (م. ۵۰۲ ق.)، ابوالحسن علی بن ابراهیم حوفی نحوی (م. ۵۶۲ ق.) دارای کتابی مفصل در ۱۰ جلد هر یک صاحب اعراب لقرآن، ابوالبقاء عبداللّه بن حسین عکبری (م. ۶۱۶ ق.) صاحب التبیان فی اعراب القرآن که از آن با عنوان املاء ما منّ به الرحمن نیز یاد شده، ابواسحاق ابراهیم بن محمد سفاقسی (م. ۷۴۲ ق.) صاحب المُجید فی اعراب القرآن، محمد بن سلیمان صرخدی (م. ۷۹۲ ق.) که کتاب سفاقسی را تلخیص کرده، سمین حلبی (م. ۷۵۶ ق.) صاحب الدر المصون فی علوم الکتاب المکنون. در کنار کتابهای اعراب القرآن باید از کتابهای معانی القرآن نیز یاد کرد که مشتمل بر اعراب قرآن نیز بوده است.
دانشمندان صاحب معانی القرآن
دانشمندانی که در ذیل از آنان یاد می شود صاحب معانی القرآن هستند: کسایی، اخفش (سعید بن مسعده)، رؤاسی، یونس بن حبیب (دارای دو کتاب صغیر و کبیر)، قطرب نحوی، فرّاء، ابوعبیده، ابوفید مؤرج سدوسی، ابومحمد یزیدی، مفضل بن سلمه، اخفش، ابن کیسان، مبرد، ابن الانباری، زجاج، خلف نحوی، ثعلب، فضل بن خالد نحوی، ابی المنهال، ابن درستویه و علی بن عیسی بن جراح وزیر.
تفاسیری مورد توجه به کتب اعراب در قرآن
...
wikifeqh: مؤلفات_در_اعراب_قرآن