مؤسسات حوزه علمیه قم

[ویکی فقه] در دهه چهل شمسی و خاصه پس از نهضت پانزده خرداد، بنا بر ضرورت هایی که مراجع و استادان عالی رتبه حوزه احساس می کردند، برای رفع برخی نقایص دست به تأسیس مؤسساتی ایجاد شد.
از جمله مهم ترین این مؤسسات، دارالتبلیغ اسلامی بود که آیت اللّه شریعتمداری، یکی از مراجع برجسته و مطرح پس از بروجردی، تأسیس کرد.هدف اصلی این مؤسسه تربیت مبلّغان بر طبق برنامه ای منظم و دقیق برای مقابله با تبلیغات ضد دینی و ضد تشیع بود. این مؤسسه در مهر ۱۳۴۴ تأسیس شد و برنامه درسی آن مشتمل بود بر اصول عقاید، بررسی مذاهب و ادیان دیگر، تفسیر و حفظ قرآن، فقه و اصول (در حد کلیات و به طور استدلالی)، علم حدیث و حفظ متون حدیثی، تاریخ اسلام، شناسایی کشورهای اسلامی، ادبیات فارسی و عربی، معلومات عمومی،درس اخلاق و بالاخره فن خطابه به صورت علمی و عملی (برای فهرستی از دروس و استادان این مؤسسه به این منبع رجوع کنید ).اگر چه در این برهه زمانی اهداف و عمل کرد بنیانگذار این مؤسسه مورد نقدِ شماری از اصحاب حوزه قم قرار داشت (برای تفصیل دیدگاه های مخالف و موافق این مؤسسه به این منابع رجوع کنید )، با این حال از وجوه مثبت آن در طی قریب بیست سال فعالیت مستمر این بود که توانست طلاب جوان را با مسائل و مباحث جدید در علوم انسانی و دینی آشنا کند و علاوه بر استادان و مدرّسان حوزه قم، چند تن از روحانیان مبرّز را از تهران و لبنان برای تدریس به قم دعوت کند.به علاوه، دارالتبلیغ توانست از استادان غیرروحانی که از تهران به قم می آمدند نیز بهره گیرد.دارالتبلیغ برای نخستین بار مرکزی برای جذب و تربیت طلاب خارجی و آموزش و ساماندهی آنان تأسیس کرد.هم چنین برای نخستین بار مرکزی برای آموزش زنانِ طلبه ایجاد نمود.
در راه حق
مؤسسه مهم دیگر وابسته به حوزه علمیه قم در این مقطع، مؤسسه در راه حق و اصول دین بود که در ۱۳۴۳ تأسیس شد و کسانی چون سید هادی خسروشاهی، سید محسن خرازی، سید جمال الدین دین پرور و رضا استادی اداره آن را به عهده داشتند.این مرکز صرفآ به امور فرهنگی می پرداخت و در زمینه اصول اعتقادات، فروع مذهب و مسائل مختلف اجتماعی و اقتصادی، نشریات رایگانی منتشر می ساخت.
دیگر مؤسسات
پس از انقلاب اسلامی هم عواملی چون رفع نیازهای پیشین و ضرورت های شرایط پس از انقلاب موجب شد مؤسساتی وابسته به حوزه علمیه قم ایجاد شوند.مهم ترین این مؤسسات که در قالب سازمان های آموزشی و پژوهشی فعالیت های گسترده ای انجام می دهند بدین قرارند: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، مرکز تربیت مدرس حوزه علمیه قم، مؤسسه تحقیقاتی امام صادق علیه السلام، مجمع فقه اهل بیت، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، دانشگاه مفید،مؤسسه آموزش عالی باقرالعلوم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، و جامعة الزهراء (ویژه بانوان) (برای آگاهی از تاریخچه تأسیس و اهداف و فعالیت های این مؤسسات به این منبع رجوع کنید ).دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم هم از جمله مهم ترین، فعال ترین و بزرگ ترین مؤسسات تبلیغی، آموزشی و تحقیقی وابسته به حوزه علمیه قم است که در نوسازی و اصلاح آن پس از انقلاب نقش اساسی داشته است.