لیکو

لیکو (موسیقی). لیکو یکی از فرم های قدیمی موسیقی بلوچستان است.
در ایران لیکو شاخص ترین و مهم ترین مقام در بلوچستان ( سرحد ) که در مکران ذهیروک ( آواز بنیادی نواحی مرکزی و جنوبی بلوچستان - مکران ) است. محتوای موسیقایی مقام لیکو یا ذھیروک و اشعار مورد استفاده در آن بیانگر غم و هجران است. بسیاری از نمونه های موسیقی بلوچستان مانند لیلو ( لالایی ) ، موتک ( مویه ) ، برخی از آوازهای کار و تعدادی از آوازها و ترانه های بلوچی بر اساس کیفیت این مقام شکل می گیرند. لیکو انواع مختلفی دارد که هر نوع مربوط به یک ناحیه یا محل و گاه یک تیره خاص است.
لیکو یک بیت موزون و قافیه دار دارای مصراع های ده هجایی است که مضمون آن را مطالب عاشقانه یا موضوعات دیگر تشکیل داده است. [ ۱]
لیکو نمونه شعر بومی ( فولکلور ) بلوچ است و در زمره ادبیات شفاهی قرار میگیرد. «لیکو» تک بیتی است در وزن هجایی که با همراهی سازِ سروز یا سرود ( قیچک ) خوانده می شود. لیکو ها در واقع رباعی هایی با مضامین عاشقانه اند که وزن و آهنگ مخصوصی دارند و با موضوع یکسان می آیند و شاعر های گم نام و نامشخصی دارند. لیکو، تک بیتی در وزن هجایی است که با همراهی سازسروز یا سرود ( = قیچک ) خوانده می شود. شعری نامکتوب که سینه به سینه در میان قوم بلوچ جاری است. لیکو را پروای شکل گیری از واژگان ادبی نیست؛ واژگان لیکو همان کلمات گفت وگویند که به هیچ آداب و ترتیبی بر زبان می گذرندکتابی با عنوان «صد لیکو» گردآوری و ترجمه «منصور مؤمنی» حاوی صد قطعه از یک گونه از شعر فولکلور بلوچی در دو جلد است . تشابهاتی در لیکو با دیگر ادبیات شفاهی دنیا وایران وجوددارد در کردی قالبی شبیه لیکو هست به نام «کلمه» ، در افغانی هم قالب مشابهی داریم به نام «لَندی» به فتح لام. در ژاپنی نمونه مشابهی داریم به نام هایکو و  در ازبکی سوزوا[ ۲] [ ۳]
مجموعه ای از لیکوهای بلوچی با ترجمۀ فارسی با مشخصات زیر به چاپ رسیده است:
• صد لیکو ( سروده های بلوچی ) ، گردآوری و برگردان از منصور مؤمنی، تهران: مشکی، چاپ دوم: ۱۳۸۸.

مهم ترین آواز در مناطق شمالی بلوچستان (سرحد). بسیاری از نمونه های دیگر موسیقی سرحدی بلوچستان متأثر از آن است. آواز لیکو با محتوایی از مضامین فراق و عشق به شیوه های گوناگون اجرا می شود.