لوازم حرکت جوهری

[ویکی فقه] بحث از نتایج نظریه حرکت جوهری وابسته به پذیرفتن اصل اصیل حرکت در جوهر می باشد؛ بعد از پذیرش این اصل اصیل، باید لوازم این اعتقاد را پی گیری کرد که بسیار حائز اهمیت در فهم آرای حکما می باشد.
ملاصدرا با طرح و اثبات حرکت جوهری، از آن به عنوان یکی از مبانی استوار در صورت بندی و اثبات آرا و حل بعضی مسائل فلسفی بهره برده است. از آن جمله است:
۱) اثبات صور مفارق یا مُثُل افلاطونی .
۲) مسئله ربط حادث به قدیم یا متغیر به ثابت.
۳) اثبات استمرار فیض و خلق مدام
۴) اثبات حدوث زمانی تجددی عالم
۵) نفس شناسی.
نظریه حرکت جوهری در شکل گیری ابعاد گوناگونی از آرای نفس شناسی، چه نفس کیهانی در قوس نزول و چه نفس انسانی در قوس صعود، در حکمت متعالیه تأثیر گذاشته، که از آن جمله است: نفس عالم، ربط اشراقی طبیعت و ماورای طبیعت است ؛ نفس انسانی جسمانیةالحدوث است ؛ یکی بودن نفس با همه قوایش و به تعبیر دیگر، تشکیکی بودن وجود نفس ؛ و اتحاد نفس با مدرکاتش
۶) ابطال تناسخ.
چون حدوث نفس انسانی محصول حرکت جوهری بدن است، پس با آن اتحادِ وجودی دارد و چون در عالم جسمانی، هر چیزی که موجود می شود مسبوق به مادّه و استعداد و در نتیجه حرکت حاصل می شود، در این اشتداد جوهری که انسان و نفس او دارد، رجوع به نقص و تنزل از مقام کمال به مرتبه قوه و نقص و استعداد، لازمه قهری تناسخ خواهد بود، زیرا تکامل و اشتداد جوهری انسان بر طریق اتصال تجددی است و جدایی از یک بدن و پیوستن آن به بدن دیگر، به معنای رها کردن سیر استکمال و بازگشت به قوه و نقص است. پس این فرض باطلی است که نفسِ متعلق به بدنی خاص، عینآ به بدن دیگری غیر از همان بدن تعلق گیرد .
۷) اثبات معاد جسمانی
منابع
(۱) ابن رشد، تفسیر مابعدالطبیعة، چاپ موریس بویژ، بیروت ۱۹۶۷ـ۱۹۷۳.
(۲) ابن رشد، الشرح الکبیر لکتاب النفس لارسطو، نقله من اللاتینة الی العربیة ابراهیم غربی، (تونس) ۱۹۹۷.
(۳) ابن رشد، کتاب السماع الطبیعی، چاپ خوسیف پوئیگ، مادرید ۱۹۸۳.
(۴) ابن سینا، الشفاء، چاپ ابراهیم مدکور و دیگران، چاپ افست قم ۱۴۰۴ـ ۱۴۰۶.
(۵) ابن سینا، المبدأ و المعاد، چاپ عبداللّه نورانی، تهران ۱۳۶۳ش.
(۶) ابن سینا، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، چاپ محمدتقی دانش پژوه، تهران ۱۳۶۴ش.
(۷) هادی بن مهدی سبزواری، شرح المنظومة، چاپ حسن حسن زاده آملی، تهران ۱۴۱۶ـ ۱۴۲۲.
(۸) محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت ۱۹۸۱.
(۹) محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، با حواشی حاج ملاهادی سبزواری، چاپ جلال الدین آشتیانی، قم ۱۳۸۶ش.
(۱۰) جلال الدین همائی، دو رساله در فلسفه اسلامی: تجدد امثال و حرکت جوهری.
(۱۱) جبر و اختیار از دیدگاه مولوی، تهران ۱۳۵۶ش.
(۱۲) Aristoteles, The works of Aristotle, vol۱, in Great books of the Western world, vol۷, ed Mortimer J Adler, Chicago: Encyclopaedia Britannica, ۱۹۹۳