قیر ماده ای است سیاه رنگ، چسبنده و خمیری شکل که در عایق کاری رطوبت و ساخت آسفالت کاربرد دارد. قیر انواع گوناگونی دارد که هر یک از انواع آن، دارای کاربرد خاصی است. قیر از مشتقات نفت است و اغلب در
پالایشگاه نفت تولید می شود.
قیر یک
هیدروکربن متراکم، بسیار چسبناک و برگرفته از نفت است که به دو نوع اصلی طبقه بندی می شود:
• قیر طبیعی که در زیر تپه ها و دریاچه های نفتی یافت می شود
• قیر تصفیه شده حاصل از ته نشینی نفت خام است
این ماده به رنگ سیاه تا قهوه ای تیره است و در سولفید کربن و تتراکلرید کربن[ ۱] کاملاً حل می شود. قیر در دمای محیط، جامد است. اما با افزایش دما، به حالت خمیری درمی آید و پس از آن
مایع می شود. کاربردهای اصلی قیر به علت وجود دو خاصیت مهم این ماده است:
• نفوذناپذیری در برابر آب؛
• چسبندگی[ ۲]
قیر حاوی ۲ درصد اکسیژن، ۱۱ درصد
هیدروژن و ۸۷ درصد کربن است.
همان طور که گفته شد، این محصول یک هیدروکربن با
وزن مولکولی بالا شامل روغن، رزین و
آسفالتین است. وجود ۵ تا ۳۰ درصد آسفالتین در قیر باعث سختی قیر می شود.
قیر به دو روش تولید می شود:
• اجرای مستقیم
• دمیدن هوا که براساس فرایند مقطعی یا ادامه دار انجام می شود
قیر عمدتاً در ساخت و سازها، راه سازی، عایق کاری جاده ها، آسفالت کردن
خیابان ها یا عایق بندی پشت بام ها استفاده می شود. این محصول با توجه به فرآیندهای مختلف تولید به انواع و درجه های مختلف و آزمایش های فیزیکی نظیر تست نفوذ، تست گرانروی ( ویسکوزیته ) ، تست نقطه اشتعال، تست حلالیت، تست نقطه نرم شدن، تست انعطاف پذیری و موارد دیگر تقسیم می شود.
لازم است ذکر شود که برخی از این طبقه بندی ها براساس نتایج آزمایشات انجام شده روی قیر و برخی دیگر براساس نوع پالایش و مراحل انجام شده بر روی قیر صورت گرفته اند.
در زیر موارد کار برد قیر بررسی شده است:en:Asphalt#Modern use
• روکش سطحی
• ماکادام نفوذی
• مخلوط های سرد ماشینی
• درز بندی با مخلوط معلق
• اندود سطحی
• اندود تقویتی
• تحکیم خاک - درجا
• غبار نشانی
• تثبیت
شن های روان
• حفاظت فرودگاه ها و تأسیسات
• مالچ های ساختمانی
• مالچ های کشاورزی
• تولید باران مصنوعی
• مالچ های راه وآهن
• مالچ عایق بندی
قیر (فارس). قیر، مرکز شهرستان قیر و کارزین در
استان فارس می باشد.
علت نامیدن این شهر به نام قیر مربوط به دوره سلجوقیان و قلعه پرگان، نشانگر حاکمیت آنان بر این محدوده جغرافیایی است. همچنین قیر در زبان پهلوی به معنی مرز است و علت این نامگذاری قرار گرفتن این شهر بر روی مرز گرما و سرما است به نحوی که ۱۰ کیلومتر از شمال قیر، آب و هوا سردسیری و کیلومتر به سمت جنوب قیر آب و هوا و طبیعت گرمسیری می شود. [ ۳]
روایت های دیگر نیز نسبت می دهند مانند
جمعیت بسیار زیاد که چندان معتبر نیست. با توجه به آثار باستانی و تاریخی بجا مانده از عهد
ساسانیان و قدمت این شهر نقل می کنند از دلایل انتخاب اسم «قیر» برای آن این است که در گذشته های دور نیز این شهر همواره دارای جمعیت زیاد و درخوری بوده است به طوری که نمای این شهر از دور به سیاهی و انبوهی می زده است و به همین دلیل نام قیر را برای آن برگزیده اند. [ ۴]
فرهنگ فارسی معین از کتاب راحه الصدور قیر را به زبان ترکی به معنی سرحد و ثغر مربوط می داند که محافظ سرحد مملکت و آن ظاهراً عنوانی بوده مثل قیر خان و مانند آن.
جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۲۰٫۰۱۰ تن بوده است. [ ۱]
شهر قیر سابقه ای نسبتاً کهن دارد و مورخان و سیاحانی همچون ابن حوقل بغدادی، اصطخری، ابن بلخی، مستوفی ودیگران بدین شهرستان اشاراتی داشته اند. نقش پارتی در فاصله ۳ کیلومتری قیر مربوط به دوره
پارت ها و قلعه های به جامانده از زمان پیش از اسلام نشان دهندهٔ قدمت این شهر است. ( قلعهٔ شاپریون یا پرگون و
قلعه گبری ) [ ۵]
در ۲۱ فروردین سال ۱۳۵۱ شمسی زلزله ای به شدت ۶٫۸ در مقیاس ریشتر باعث تخریب گسترده این شهر تاریخی شد؛ و تعداد زیادی از مردم در این فاجعه عظیم جان باختند. [ ۶]
علاوه بر کشاورزی و باغداری شهر می توان به وجود
سد سلمان فارسی قیر و کارزین ( سد قیر ) اولین سد بتنی قوسی وزنی ایران واقع در حدود ۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان قیر و کارزین و میدان های بزرگ گاز و ذخایر انرژی در
منطقه اشاره نمود. [ ۷] محصولات
خرمای این شهرستان نیز از لحاظ کمّی قابل توجه و به لحاظ کیفی از بهترین خرماهای منطقه است. [ نیازمند منبع]
• تفرجگاه و چشمه سرآسیاب، تفرجگاهی در فاصله پنجاه متری شرق شهرک الهادی شهر قیر واقع شده است.
• سنگ نگاره قیر و کارزین، در فاصله ۳ کیلومتری قیر مربوط به دوره پارت ها. [ ۵] این اثر در بین گردنه گلومشک و گردنه سم دلدل در جاده قیر -
فیروزآباد قرار دارد. [ ۸]
• قلعه گبری: در فاصله ۵۵۰ متری شهر قیر، در دامنه کوه مشرف به شهر، قلعه ای که قدمت آن به قبل از اسلام و احتمالاً مربوط به دوران ساسانیان است. [ ۵]
• قلعه پرگان: علامه دهخدا در مورد این قلعه چنین آورده است مردم منطقه به آن قلعه پرگون یا پریون یا پریان نیز می گویند. این قلعه در دو کیلومتری شهر قیراست و هم اکنون به صورت تپه ای از دور در میانه دشت نمایان است. با وقوع زلزله ۱۳۵۱ ه. ش تعدادی از برجک های داخل قلعه که هنوز پابرجا بود ویران شد. [ ۸]
• مسجد کردشول[ ۵]
• مسجد و حمام قدیمی کارزین[ ۵]
• مقبره سید تاج الدین محمد[ ۵]
• امامزاده سبزپوشان[ ۵]
• قلعه شاه بربر[ ۵]
•
آب انبارهای متعدد قدیمی[ ۵]
• مسجد بلال: در شرق قیر قدیم و فاصله ۵۰۰ متری غرب قلعه پرگان مخروبه ای است که به مسجد بلال معروف است. نقل می کنندکه فردی به نام بلال قبل از زلزله ۱۳۵۱ ه. ش هرروز در آن اذان می گفته ودارای شبستان و محراب بوده است.
• . [ ۹]