[ویکی فقه] یکی از واجبات یازدهگانه و یکی از ارکان پنجگانه نماز قیام است.
• «یا ایها الذین آمنوا اذا قمتم الی الصلاة... ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، چون برای نماز برخیزید...»واژه «قیام»، هرگاه با حرف الی همراه شود، به معنای اراده کردن است. «إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاةِ» یعنی هرگاه تصمیم به نماز خواندن گرفتید. وجه این استعمال این است که خواستن نماز ملازم با قیام و بر خاستن است، چون خواستن هر چیز بدون حرکت به سوی آن صورت نمی گیرد، مثلا اگر انسانی را فرض کنیم که نشسته و دارد حالت رفع خستگی و سکون خود را بسر می برد، و فرض کنیم که بعد از رفع خستگی در همین حال که نشسته بخواهد کاری انجام دهد که عادتا لازم است حرکتی کند، چون آن کار را نشسته نمی تواند انجام دهد، بلکه احتیاج به قیام دارد، چنین کسی شروع می کند به ترک سکون و به حرکت در آوردن خود، و بر خاستن از زمین، همین حالت برخاستن را قیام الی الفعل می خوانیم، و این حالت قیام الی الفعل ملازم است با اراده، نظیر این آیه شریفه، آیه زیر است که می فرماید: وَ إِذا کُنْتَ فِیهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ؛ که جمله فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ را معنا می کنیم، به اینکه و خواستی برایشان نماز بپا داری، پس در اینگونه استعمال ها با اینکه شخص مورد گفتگو هنوز نماز را نخوانده، و تنها اراده خواندن نماز را کرده، می گوئیم اقام الی الصلاة و به عکس این استعمال گاه می شود که شخص نامبرده کاری را انجام داده، بجای اینکه بگوئیم انجام داده، در مقام تعبیر می گوئیم خواست انجام دهد.
فلسفه قیام در نماز
فلسفه قیام در نماز چیست؟ قیام و ایستادن برای خواندن حمد و سوره، یکی از مراحل اقامه نماز است. نمازگزار هنگام خواندن نماز از جای برمی خیزد و با فروتنی، وقار و آرامش، در محضر الهی حاضر می شود. قیام، آمادگی برای تحرک، فعالیت و رشد و بالندگی است. قیام، بر پای خاستن و دوری از سکون و خموشی است. قیام،جهاد علیه هواهای نفسانی و آماده شدن برای توبه و استغفار است.حاج میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب گران سنگ خود به نام اسرار الصلاه می فرماید: و اما قیام، حقیقت قیام عبارت از ایستادن در پیشگاه پروردگار برای ادای حق عبودیت و بندگی او و جلب خیرات پروردگاری، و انس گرفتن با او و لذت بردن به مخاطبات و گفت وگوی با او در کلام، و به مناجات با او در دعا است... و می بایست که انسان از اینکه در نماز می بایست بر هر دو پا بایستد، به این حقیقت پی ببرد که مسلمان باید در مقام خوف و رجا باشد و از پایین افکندن سر در هنگام نماز، الزام قلب را بر تذلل و خشوع و تواضع و دوری از ریاست طلبی و خود بزرگ بینی فهم نماید و بداند که در فردای قیامت، او را در پیشگاه ذات اقدس خود ایستادنی است که چگونگی آن را این ایستادن تعیین می کند، و لذا سزاوار است که انسان آنچه در توان دارد، در تصحیح قیام نماز خود به کار گیرد و بداند که تمام پنهانی ها و خاطرات و ضمایرش، نزد حضرت حق مکشوف و آشکار است، و پروردگار حتی به چیزهایی که خود از آن بی خبر است و در باطن اوست، آگاه است. و لذا خیلی مراقب باشد که مبادا باطنش مخالف با رضای پروردگار باشد. به ناچار در چنین مقام خطیری تواضع و فروتنی او، لااقل همچون تواضع در محضر سلطانی از سلاطین دنیا خواهد بود. چگونه کسی که در مقابل حاکمی قرار می گیرد، مراقب تمام حرکات و گفته های خود می باشد، که مبادا سخنی بر خلاف رضای او بر زبان آورد و یا از معنای آنچه می گوید، غافل باشد و یا اشارات مخاطبات سلطان را درنیابد، و خدایی که ملک الملوک و جبارالجبابره است، هرگز نزد مسلمان از بشری مثل خود بی مقدارتر خواهد بود. درباره اسرار و حکمت های «قیام» می توان به موارد زیر اشاره کرد:
← ایستادن در مقابل خدا
چهار مورد از کارهای نماز، در حال قیام انجام می شود که عبارتند از:۱. قیام در هنگام تکبیره الاحرام ؛۲. قیام قبل از رکوع (قیام متصل به رکوع)؛۳. قیام هنگام خواندن حمد و سوره و تسبیحات اربعه؛۴. قیام بعد از رکوع. از این اقسام قسم اول و دوم رکن نمازند، یعنی اگر عمدا و یا سهوا کم یا زیاد شوند، نماز باطل است. اما قسم سوم و چهارم از واجبات نماز است، یعنی اگر چنانچه سهوا کم و زیاد شوند نماز را باطل نمی کنند.
• «یا ایها الذین آمنوا اذا قمتم الی الصلاة... ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، چون برای نماز برخیزید...»واژه «قیام»، هرگاه با حرف الی همراه شود، به معنای اراده کردن است. «إِذا قُمْتُمْ إِلَی الصَّلاةِ» یعنی هرگاه تصمیم به نماز خواندن گرفتید. وجه این استعمال این است که خواستن نماز ملازم با قیام و بر خاستن است، چون خواستن هر چیز بدون حرکت به سوی آن صورت نمی گیرد، مثلا اگر انسانی را فرض کنیم که نشسته و دارد حالت رفع خستگی و سکون خود را بسر می برد، و فرض کنیم که بعد از رفع خستگی در همین حال که نشسته بخواهد کاری انجام دهد که عادتا لازم است حرکتی کند، چون آن کار را نشسته نمی تواند انجام دهد، بلکه احتیاج به قیام دارد، چنین کسی شروع می کند به ترک سکون و به حرکت در آوردن خود، و بر خاستن از زمین، همین حالت برخاستن را قیام الی الفعل می خوانیم، و این حالت قیام الی الفعل ملازم است با اراده، نظیر این آیه شریفه، آیه زیر است که می فرماید: وَ إِذا کُنْتَ فِیهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ؛ که جمله فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ را معنا می کنیم، به اینکه و خواستی برایشان نماز بپا داری، پس در اینگونه استعمال ها با اینکه شخص مورد گفتگو هنوز نماز را نخوانده، و تنها اراده خواندن نماز را کرده، می گوئیم اقام الی الصلاة و به عکس این استعمال گاه می شود که شخص نامبرده کاری را انجام داده، بجای اینکه بگوئیم انجام داده، در مقام تعبیر می گوئیم خواست انجام دهد.
فلسفه قیام در نماز
فلسفه قیام در نماز چیست؟ قیام و ایستادن برای خواندن حمد و سوره، یکی از مراحل اقامه نماز است. نمازگزار هنگام خواندن نماز از جای برمی خیزد و با فروتنی، وقار و آرامش، در محضر الهی حاضر می شود. قیام، آمادگی برای تحرک، فعالیت و رشد و بالندگی است. قیام، بر پای خاستن و دوری از سکون و خموشی است. قیام،جهاد علیه هواهای نفسانی و آماده شدن برای توبه و استغفار است.حاج میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب گران سنگ خود به نام اسرار الصلاه می فرماید: و اما قیام، حقیقت قیام عبارت از ایستادن در پیشگاه پروردگار برای ادای حق عبودیت و بندگی او و جلب خیرات پروردگاری، و انس گرفتن با او و لذت بردن به مخاطبات و گفت وگوی با او در کلام، و به مناجات با او در دعا است... و می بایست که انسان از اینکه در نماز می بایست بر هر دو پا بایستد، به این حقیقت پی ببرد که مسلمان باید در مقام خوف و رجا باشد و از پایین افکندن سر در هنگام نماز، الزام قلب را بر تذلل و خشوع و تواضع و دوری از ریاست طلبی و خود بزرگ بینی فهم نماید و بداند که در فردای قیامت، او را در پیشگاه ذات اقدس خود ایستادنی است که چگونگی آن را این ایستادن تعیین می کند، و لذا سزاوار است که انسان آنچه در توان دارد، در تصحیح قیام نماز خود به کار گیرد و بداند که تمام پنهانی ها و خاطرات و ضمایرش، نزد حضرت حق مکشوف و آشکار است، و پروردگار حتی به چیزهایی که خود از آن بی خبر است و در باطن اوست، آگاه است. و لذا خیلی مراقب باشد که مبادا باطنش مخالف با رضای پروردگار باشد. به ناچار در چنین مقام خطیری تواضع و فروتنی او، لااقل همچون تواضع در محضر سلطانی از سلاطین دنیا خواهد بود. چگونه کسی که در مقابل حاکمی قرار می گیرد، مراقب تمام حرکات و گفته های خود می باشد، که مبادا سخنی بر خلاف رضای او بر زبان آورد و یا از معنای آنچه می گوید، غافل باشد و یا اشارات مخاطبات سلطان را درنیابد، و خدایی که ملک الملوک و جبارالجبابره است، هرگز نزد مسلمان از بشری مثل خود بی مقدارتر خواهد بود. درباره اسرار و حکمت های «قیام» می توان به موارد زیر اشاره کرد:
← ایستادن در مقابل خدا
چهار مورد از کارهای نماز، در حال قیام انجام می شود که عبارتند از:۱. قیام در هنگام تکبیره الاحرام ؛۲. قیام قبل از رکوع (قیام متصل به رکوع)؛۳. قیام هنگام خواندن حمد و سوره و تسبیحات اربعه؛۴. قیام بعد از رکوع. از این اقسام قسم اول و دوم رکن نمازند، یعنی اگر عمدا و یا سهوا کم یا زیاد شوند، نماز باطل است. اما قسم سوم و چهارم از واجبات نماز است، یعنی اگر چنانچه سهوا کم و زیاد شوند نماز را باطل نمی کنند.
wikifeqh: قیام_در_نماز