[ویکی فقه] قیاس استثنائی منتج، به معنای ضروب منتج قیاس استثنائی متصل و منفصل است.
قیاس استثنائی به حسب جزء اول، که قضیه شرطیه است، بر چهار قسم است؛ زیرا قضیه شرطیه گاهی متصله و گاهی منفصله است. و قضیه منفصله برسه قسم است: منفصله حقیقیه، مانعةالجمع و مانعةالخلو.و به حسب جزء دوم، که قضیه حملیه است، نیز بر چهار قسم است؛ زیرا قضیه حملیه، یا موجبه و یا سالبه است و متعلق سلب و ایجاب، گاهی مقدم و گاهی تالی است.
ضروب منتج قیاس استثنائی
از ضرب چهار قسم جزء اول در چهار قسم حملیه مجموعا برای قیاس استثنائی ۱۶ قسم حاصل می شود که ۱۰ قسم از آن ها منتج و ۶ قسم غیر منتج است. ترکیبات منتج عبارت است از:۱. ترکیب از متصله و حملیه؛ که در حملیه حکم به وضع مقدم شده باشد.۲. ترکیب از متصله و حملیه؛ که در حملیه حکم به رفع تالی شده باشد.۳. ترکیب از منفصله حقیقیه و حملیه؛ که در حملیه مقدم، وضع شده باشد.۴. ترکیب از منفصله حقیقیه و حملیه؛ که در حملیه مقدم، رفع شده باشد.۵. ترکیب از منفصله حقیقیه و حملیه؛ که در حملیه تالی، وضع یا رفع شده باشد.۶. ترکیب از منفصله حقیقیه و حملیه؛ که در حملیه تالی، رفع شده باشد.۷. ترکیب از منفصله مانعةالجمع و حملیه؛ که در حملیه حکم به وضع مقدم شده است.۸. ترکیب از منفصله مانعةالجمع و حملیه؛ که در حملیه حکم به وضع تالی شده است.۹. ترکیب از منفصله مانعةالخلوّ و حملیه؛ که در حملیه حکم به رفع مقدم شده است.۱۰. ترکیب از منفصله مانعةالخلوّ و حملیه؛ که در حملیه حکم به رفع تالی شده است.
ضروب غیرمنتج قیاس استثنائی
ترکیب های غیر منتج در قیاس استثنائی عبارت اند از:۱. ترکیب از متصله و حملیه؛ که در حملیه حکم به رفع مقدم شده باشد. زیرا مقدم، لازم و تالی ملزوم آن است. و لازم، گاهی اعم از ملزوم است و رفع اعم مستلزم رفع اخص نمی باشد. و قوانین منطقی و انتاج بایستی کلی باشد و در یک مورد که لازم اعم باشد برای عدم حصول قاعده کلی کافی می باشد. به این جهت رفع لازم نه وجود ملزوم را ثابت می کند و نه عدم آن را.۲. ترکیب از متصله و حملیه؛ که در حملیه حکم به وضع تالی شده باشد. زیرا چنان که گفته شد تالی ممکن است از مقدم اعم باشد، و وجود اعم شامل موردی گردد که اخص منتفی باشد. به این جهت اثبات اعم نه موجب ثبوت اخص و نه موجب رفع آن می گردد.۳. ترکیب از منفصله مانعةالجمع و حملیه؛ که در حملیه حکم به رفع مقدم شده است.۴. ترکیب از منفصله مانعةالجمع و حملیه؛ که در حملیه حکم به رفع تالی شده است.علت عدم انتاج این دو صورت آن است که در قضیه مانعةالجمع ارتفاع هر دو طرف شرطیه (مقدم و تالی) جایز است. بنابراین، رفع یکی از دو طرف، لزوماً مستلزم وضع یا رفع دیگری نیست.۵. ترکیب از منفصله مانعةالخلوّ و حملیه؛ که در حملیه حکم به وضع مقدم شده است.۶. ترکیب از منفصله مانعةالخلوّ و حملیه؛ که در حملیه حکم به وضع تالی شده است.علت عدم انتاج این دو صورت آن است که در قضیه مانعةالخلوّ اجتماع هر دو طرف شرطیه (مقدم و تالی) جایز است. بنابراین، وضع یکی از دو طرف، لزوماً مستلزم وضع یا رفع دیگری نیست.
مستندات مقاله
...
قیاس استثنائی به حسب جزء اول، که قضیه شرطیه است، بر چهار قسم است؛ زیرا قضیه شرطیه گاهی متصله و گاهی منفصله است. و قضیه منفصله برسه قسم است: منفصله حقیقیه، مانعةالجمع و مانعةالخلو.و به حسب جزء دوم، که قضیه حملیه است، نیز بر چهار قسم است؛ زیرا قضیه حملیه، یا موجبه و یا سالبه است و متعلق سلب و ایجاب، گاهی مقدم و گاهی تالی است.
ضروب منتج قیاس استثنائی
از ضرب چهار قسم جزء اول در چهار قسم حملیه مجموعا برای قیاس استثنائی ۱۶ قسم حاصل می شود که ۱۰ قسم از آن ها منتج و ۶ قسم غیر منتج است. ترکیبات منتج عبارت است از:۱. ترکیب از متصله و حملیه؛ که در حملیه حکم به وضع مقدم شده باشد.۲. ترکیب از متصله و حملیه؛ که در حملیه حکم به رفع تالی شده باشد.۳. ترکیب از منفصله حقیقیه و حملیه؛ که در حملیه مقدم، وضع شده باشد.۴. ترکیب از منفصله حقیقیه و حملیه؛ که در حملیه مقدم، رفع شده باشد.۵. ترکیب از منفصله حقیقیه و حملیه؛ که در حملیه تالی، وضع یا رفع شده باشد.۶. ترکیب از منفصله حقیقیه و حملیه؛ که در حملیه تالی، رفع شده باشد.۷. ترکیب از منفصله مانعةالجمع و حملیه؛ که در حملیه حکم به وضع مقدم شده است.۸. ترکیب از منفصله مانعةالجمع و حملیه؛ که در حملیه حکم به وضع تالی شده است.۹. ترکیب از منفصله مانعةالخلوّ و حملیه؛ که در حملیه حکم به رفع مقدم شده است.۱۰. ترکیب از منفصله مانعةالخلوّ و حملیه؛ که در حملیه حکم به رفع تالی شده است.
ضروب غیرمنتج قیاس استثنائی
ترکیب های غیر منتج در قیاس استثنائی عبارت اند از:۱. ترکیب از متصله و حملیه؛ که در حملیه حکم به رفع مقدم شده باشد. زیرا مقدم، لازم و تالی ملزوم آن است. و لازم، گاهی اعم از ملزوم است و رفع اعم مستلزم رفع اخص نمی باشد. و قوانین منطقی و انتاج بایستی کلی باشد و در یک مورد که لازم اعم باشد برای عدم حصول قاعده کلی کافی می باشد. به این جهت رفع لازم نه وجود ملزوم را ثابت می کند و نه عدم آن را.۲. ترکیب از متصله و حملیه؛ که در حملیه حکم به وضع تالی شده باشد. زیرا چنان که گفته شد تالی ممکن است از مقدم اعم باشد، و وجود اعم شامل موردی گردد که اخص منتفی باشد. به این جهت اثبات اعم نه موجب ثبوت اخص و نه موجب رفع آن می گردد.۳. ترکیب از منفصله مانعةالجمع و حملیه؛ که در حملیه حکم به رفع مقدم شده است.۴. ترکیب از منفصله مانعةالجمع و حملیه؛ که در حملیه حکم به رفع تالی شده است.علت عدم انتاج این دو صورت آن است که در قضیه مانعةالجمع ارتفاع هر دو طرف شرطیه (مقدم و تالی) جایز است. بنابراین، رفع یکی از دو طرف، لزوماً مستلزم وضع یا رفع دیگری نیست.۵. ترکیب از منفصله مانعةالخلوّ و حملیه؛ که در حملیه حکم به وضع مقدم شده است.۶. ترکیب از منفصله مانعةالخلوّ و حملیه؛ که در حملیه حکم به وضع تالی شده است.علت عدم انتاج این دو صورت آن است که در قضیه مانعةالخلوّ اجتماع هر دو طرف شرطیه (مقدم و تالی) جایز است. بنابراین، وضع یکی از دو طرف، لزوماً مستلزم وضع یا رفع دیگری نیست.
مستندات مقاله
...
wikifeqh: قیاس_استثنایی_منتج