قهی

قِهی روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان هرند در استان اصفهان ایران است.
این روستا در ۸۰ کیلومتری شرق اصفهان واقع شده است این روستا در یازده کیلومتری جنوب غرب کوهپایه و هفت کیلومتری غرب هرند مرکز شهرستان هرند قرار دارد و دارای ۱۵۷۵ متر ارتفاع نسبت به سطح دریاست. روستای تاریخی قهی در تاریخ ۲۳ مهر ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۳۶۰۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. [ ۱]
نام این روستا که براساس روایات متعلق به دوره های قبل از اسلام و در واقع به نام کهی بوده به معنای جای پست مقابل واژه کوهپایه است. باستان شناسان معتقدند مسجد جامع قهی پیش از اسلام آتشکده زرتشتیان بوده است.
روستای تاریخی قهی به علت قرار گرفتن در دل کویر تا ۵۰ سال قبل، مرکز شترداری ایران بوده است اما با ورود اتومبیل و کامیون این حرفه کم کم در روستا رو به فراموشی سپرده شد و جمعیت روستا نیز که شترداری حرفه اصلی شان بود به مرور از روستا کوچ کرد و از جمعیت ۳۰۰۰ نفری آن طی ۵۰ سال گذشته کمتر از ۸۰۰ نفر باقی مانده است. «ماکسیم سیرو» در کتاب راه های تاریخی اصفهان نیز در ۶۰ سال قبل از روستای قهی به عنوان یک شهر یاد کرده است.
به روایتی هم گفته می شود که نام این روستا پیش از این «کهی» بوده و زمانی بیش از ۷۰ دستگاه شترخوان، کاروانسرا و هزاران شتر برای حمل کالاهای تجاری در این منطقه وجود داشته است که در حال حاضر تمامی آن متروکه شده است.
روستای قهی یکی از تاریخی ترین روستاهای استان اصفهان است. برخی از خانه های تاریخی این روستا قدمتی برابر با دوره صفویه دارند و کلیت بافت آن را خانه هایی از دورهٔ قاجار تشکیل داده است. تاکنون ۶۵ درصد از بافت تاریخی روستای قهی سالم مانده است.
اهالی و مردم این روستا به زبان و لهجه منحصر بفردی با هم تکلم می کنند که رواج چنین زبانی نشان از وجود فرهنگ دیرینه این روستا دارد.
در این روستا حدود ۲۰ اثر ثبت شده ملی مربوط به دوره صفویه و قاجار و خانه های قدیمی زیادی مربوط به ۵۰۰ سال پیش وجود دارد. در میان این ساختمان ها، شترخانه ها و کاروانسراهای زیادی که هنوز ثبت نشده نیز به چشم می خورد.
مرمت و احیا شترخان ها ( محل های نگهداری شتر ) یکی از مهم ترین اهداف احیای روستای قهی است. معماری گذشته روستای قهی شامل دیوارها، برج و باروها و سردرهای بلند که شکلی نیمه اشرافی دارد، متفاوت از بناهای سادهٔ روستایی هم عصر خود است. این معماری علاوه بر ساختمان های شترخان، خانه های مسکونی را هم در بر می گیرد.