قندوز

قُندوز، کُندُز یا در اصل کهن دژ شهری در شمال افغانستان و مرکز ولایت قندوز است. این شهر به مدت ۱۱۰ سال پایتخت هپتالیان بود[ ۳] و ششمین شهر بزرگ افغانستان و بزرگ ترین شهر در بخش شمال شرقی کشور است. این شهر در منطقهٔ تاریخی تخارستان، باختر، در حوالی محل تلاقی رودخانهٔ قندوز با رودخانهٔ خان آباد واقع شده است. قندوز از طریق شاهراه ها با کابل از جنوب، مزارشریف از غرب و بدخشان از شرق ارتباط دارد. قندوز از طریق بندر شیرخان از شمال با دوشنبه در تاجیکستان نیز ارتباط دارد.
کاربری زمین در شهر ( در محدودهٔ شهرداری ) عمدتاً کشاورزی است که ۸٫۶۵٪ درصد کل مساحت را در بر می گیرد. زمین های مسکونی تقریباً نیمی از زمین های ساخته شده و ۴۸٫۳٪ با ۲۹٬۸۷۷ خانهٔ مسکونی را تشکیل می دهد. [ ۴] با توجه به اینکه فرودگاه در محدودهٔ شهرداری واقع شده است، زمین های سازمانی ۱۷٫۹٪ کاربری اراضی ساخته شده را شامل می شود. [ ۴]
کندز گونه ای از تلفظ کهن دژ است: دژ کهن که در شهرسازی های باستان بخش مرکزی و دژ یا قلعهٔ اصلی هر شهر بوده است و به تعبیر دیگر کندز به زبان ترکی ( روز ) را افاده می کند. [ ۵] بخش های دیگر ربض و شارستان و باره و حصار بوده است.
کندز محل شهر باستانی دراپساکا است. این مرکز بزرگ یادگیری فرهنگ بودایی و در طی قرن ۳ میلادی بسیار مرفه بود.
این شهر قبلاً والوالیچ[ ۶] ولوالیج/ولوالج ( واروالیز ) نامیده می شد و استفاده از کهندژ از زمان تیموری آغاز شد.
در قرون ۱۸ و ۱۹ پایتخت یک خاندان ازبک - تاجیکی، گاهی مستقل و گاهی خودمختار بود که در دهه ۱۸۲۰ سرزمینی از بلخ تا کوه های پامیر را در بر می گرفت. این بخشی از بازی بزرگ بین انگلیس و روس بود. این خانات سرانجام در سال ۱۸۵۹ توسط افغانستان فتح شد. بین صد تا دویست هزار تاجیک و ازبک از فتح سرزمین خود توسط ارتش سرخ روسیه در جریان تصرف سرزمین شان توسط آنها فرار کرده و در شمال افغانستان ساکن شدند. [ ۷]
در اوایل قرن بیستم، تحت حکومت شیرخان ناشر، کندز به یکی از ولایت های ثروتمند افغانستان تبدیل شد. این بیشتر به دلیل تأسیس شرکت پنبه سپین زر توسط ناشر بود که همچنان در افغانستان پس از جنگ وجود دارد.
کندز مهم ترین استان زراعتی است که گندم، برنج، ارزن و سایر محصولات تولید می کند و لقب «کندوی کشور» را به خود اختصاص داده است.

قُنْدوز
شهری قدیمی در شمال افغانستان، با ۹۵هزار نفر جمعیت (۲۰۰۲). از شهرهای ناحیۀ قَطَغَن، کرسی استان قندوز است. این شهر در شرق رود قندوز، از ریزابه های رود جیحون، قرار دارد. جمعیت آن را تاجیک ها، هزاره ها، ازبک ها تشکیل می دهند. علاءالدین، صاحب قندوز، درخلال حملات مغولان به خوارزم و ماوراءالنهر از سلطان محمد خوارزمشاه جدا شد و به چنگیزخان پیوست. قندوز در قرون اخیر بخشی از قلمرو حکومت موروثی قطغن بود. آتالیق بیگ، حاکم قندوز، در ۱۲۷۲ق و پس از این که هرات به تصرف قوای ایران درآمد، نماینده ای به اردوی شاهزاده حسام السلطنه فرستاد و اطاعت خود را از دولت ایران اعلام کرد.

قندوز (ولایت). قندوز (ولایت)Kunduzولایتی با مساحت 8,040 کیلومتر مربع در شمال افغانستان و هم مرز با تاجیکستان. جمعیت آن 953,800 هزار نفر است که غالباً به صورت قبیله ای زندگی می کنند. شهر قندوز مرکز این ولایت است و فرودگاه قندوز در این شهر قرار دارد. از پدیده های طبیعی این ولایت می توان رود قندوز را نام برد که از جنوب به شمال امتداد یافته و به آمودریا می ریزد. این رود مرز تاجیکستان و افغانستان را شکل داده. قندوز در قرن 18م به امپراطوری درانی افغانستان اضافه شد. این ولایت که در 337 کیلومتری شمال کابل واقع شده، از شرق با تخار، از جنوب با بغلان و از غرب با سمنگان و بلخ همسایه است. قندوز شامل 6 بخش امام صاحب، قلعه زال، دشت ارچی، خان آباد، علی آباد و چهاردره است. از منظر تاریخی، این منطقه یکی از پایگاه های نظامی اسکندر در هنگام حمله به باختر بوده است و بارها در شاهنامه به آن اشاره شده است. ایجاد کارخانه سپین زر در زمان حکومت سردار محمد داوود خان سبب شکوفایی اقتصاد این منطقه در نیمه اول دهه 1350ش شد. با این حال به دلیل جنگ های داخلی، این کارخانه رو به تعطیلی گذاشت. پس از حمله نیروهای ناتو این کارخانه تحت نظر کمپانی نپکو فرانسه مجدداً به فعالیت پرداخت.اکثریت ساکنین قندوز پشتون و ازبک ها، تاجیک ها، هزاره ها، ترکمن ها و عرب ها نیز در اقلیت هستند.
کشاورزی ودامپروری از عمده فعالیت های تجاری مردم این منطقه است. تولید پارچه و پنبه نیز در این سرزمین رواج دارد. مردان و زنان قندوز در شرکت ها و کارخانه های تولید البسه، قطعات فلزی و کارگاه های گلیم و قالی بافی مشغول به کارند. بندر شیرخان که در این ولایت قرار دارد، مرکزی برای تجارت خاورمیانه و آسیای میانه است.