لغت نامه دهخدا
تاریخچه قطب نما: به طوری که کریمرز استاد زبان فارسی و ترکی دانشگاه لیدن در مقاله ای به نام جغرافیا و بازرگانی در سلسله مقالاتی به نام میراث اسلام زیر نظر سر تامس ارنولد نوشته است ، میگوید:
هنگامی که واسکو دو گاما پس از سیاحت به دور آبهای آفریقا در سال 1498 م. به سواحل شرقی آفریقا رسید در آنجا ملاح عربی راه هند را به او نشان داد. طبق آثار و منابع پرتقالی این عرب صاحب یک نقشه دریائی بسیار خوب و آلات دریائی قابل ملاحظه ای بوده است. این ملاح احمدبن مجید نام داشت. و بنابه گفته سر برتن چنین به نظر می رسد که افتخار ساختن قطب نما نیز نصیب ابن مجید گشته ، گرچه به عقیده مستر برتن مخترع قطب نما ابن مجید بوده است ولی خود ابن مجید، در یکی از آثار خود مخترع قطب نمارا حضرت داود ( داود پادشاه ) میشمارد. قطب نما را به انگلیسی کامپس و به فرانسه بوسل و به عربی بوصلة میگویند، مشابهت اسمی میان نام آن به فرانسه و عربی نویسندگان دائرةالمعارف بریتانیکا را بر آن داشته که قطب نما را از مخترعات اروپائیان بینگارند، چه بوسل لغتی است ایتالیائی به معنی جعبه کوچک. در دیکسیونر جغرافیائی دزبری ذیل کلمه بوسل به نقل از ترجمه تاریخ ابوالفدا مینویسد که قطب نما در پایان قرن دوازدهم م. در مشرق زمین مورد استفاده بوده است ، و نظریات راجع به اینکه اروپائیان آن را اختراع کرده اند مردود می داند. در اهمیت این ابزار می نگارد ابزاری است که تمام اکتشافات جغرافیائی به وسیله آن انجام شده است ، وقبل از آن دریانوردان از وسائل خیلی ابتدائی استفاده می کرده اند به طوری که دریانوردی اروپائی در کتاب تاریخ علوم عمومی نوشته است با سه کلاغ در حوالی سواحل شمالی اروپا انجام می یافته ، به این ترتیب که آنها را پرواز داده و از امتداد مسیر آنها رو به خشکی کشتی را رهبری می نموده اند. مخترع واقعی قطب نما چینی ها بوده اند و نام مخترع آن وانگ چن تو است ، و آن عبارت بود از قاشق مغناطیسی که روی صفحه ای از برنج صیقلی قرار داشت.بیشتر بخوانید ...
فرهنگ فارسی
جعبهای باعقربک مغناطیسی جهت تشخیص جهات اربعه، قبله نمانیزمیگویند
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
فرهنگستان زبان و ادب
{Pyxis, Pyx, Compass} [نجوم] صورت فلکی کم فروغی در آسمان نیمکرۀ جنوبی که به شکل قطب نما تصور می شود
دانشنامه عمومی
قُطب نما ( به انگلیسی: Compass ) وسیله ای که با استفاده از میدان مغناطیسی زمین جهت قطب شمال را نشان می دهد.
چینیان نخستین بار تقریباً در آغاز تقویم میلادی قطب نما را با شناور کردن تکه ای سنگ ماگنت بر روی چوب پنبه شناور بر آب ساختند.
ظاهراً نیاز مسلمانان در قبله یابی در بیابان باعث ابداع قطب نمای بدون آب که عقربه آن بر روی محور می چرخد شد. در ۱۳۰۰ میلادی منجم مصری مؤذن ابن سمعون ساختمان قبله نمای خشک را شرح می دهد. [ ۱]
دریانوردان مسلمان از تیغه فولادی که به شکل ماهی کوچکی ساخته و آنرا با مالیدن به سنگ ماگنت مغناطیسی می کردند استفاده می کردند.
در قرن ۱۴ میلادی دریانوردان مسلمان درجه بندی را بر روی قطب نما انجام دادند که از طریق آن می شد مسیر کشتی را تعیین کرد. تا قبل از آن قطب نما فقط برای پیدا کردن جهت های اصلی استفاده می شد ولی از این ببعد برای ناوبری و محاسبه مسیرها می شد از آن استفاده کرد. [ ۲]
شمال مغناطیسی با شمال حقیقی مقداری فاصله دارد. زاویه بین شمال حقیقی و شمال مغناطیسی، میل مغناطیسی نامیده می شود. امروزه برای تعیین شمال حقیقی از قطب نماهای پیشرفته تری مانند قطب نمای ژیروسکوپی استفاده می شود.
قطب نماهای مغناطیسی جدید کشتی ها معمولاً از چند آهنربا ساخته شده که بر روی یک قرص مسطح به نام صفحه قطب نما نصب شده است. صفحه قطب نما بر محوری چنان سوار شده است که بتواند به آزادی نوسان کند. صفحه و محور در ظرف شیشه ای بسته ای قرار دارند که معمولاً از مخلوطی از الکل پر شده و صفحه بر روی آن شناور است. مخلوط الکل برای این است که در هنگامی که کشتی به این سو و آن سو نوسان می کند از نوسان صفحه جلوگیری شود. آهنرباها صفحه ها را به اطراف می کشند و جهات را نشان می دهند. [ ۳]
قطب نماهای پیشرفته که بیشتر در صنایع مخابرات و امور نظامی به کار برده می شوند، مجهز به سلول های شب نما هستند این نوع قطب نماها در دوربینهای دو چشمی نظامی، تانکها، نفربرها و حتی در ساختمان برخی خودروهای پیشرفته نیز به کار می روند.
از قطب نماهای پیشرفته در اندازه گیری طول جغرافیایی و عرض جغرافیاییِ محل نیز استفاده می کنند که در نقشه خوانی، پیاده سازی عملیات نظامی، دیده بانی در مناطق جنگی و … استفاده می شود.
اشیای آهنی و فولادی یا منابع الکتریکی عقربه را از جهت قطب مقداری منحرف می کنند، که به آن انحراف مغناطیسی می گویند؛ بنابراین، هنگام استفاده از قطب نما باید مطمئن شویم که از اشیای انحراف دهنده به اندازه کافی دور است.
چینیان نخستین بار تقریباً در آغاز تقویم میلادی قطب نما را با شناور کردن تکه ای سنگ ماگنت بر روی چوب پنبه شناور بر آب ساختند.
ظاهراً نیاز مسلمانان در قبله یابی در بیابان باعث ابداع قطب نمای بدون آب که عقربه آن بر روی محور می چرخد شد. در ۱۳۰۰ میلادی منجم مصری مؤذن ابن سمعون ساختمان قبله نمای خشک را شرح می دهد. [ ۱]
دریانوردان مسلمان از تیغه فولادی که به شکل ماهی کوچکی ساخته و آنرا با مالیدن به سنگ ماگنت مغناطیسی می کردند استفاده می کردند.
در قرن ۱۴ میلادی دریانوردان مسلمان درجه بندی را بر روی قطب نما انجام دادند که از طریق آن می شد مسیر کشتی را تعیین کرد. تا قبل از آن قطب نما فقط برای پیدا کردن جهت های اصلی استفاده می شد ولی از این ببعد برای ناوبری و محاسبه مسیرها می شد از آن استفاده کرد. [ ۲]
شمال مغناطیسی با شمال حقیقی مقداری فاصله دارد. زاویه بین شمال حقیقی و شمال مغناطیسی، میل مغناطیسی نامیده می شود. امروزه برای تعیین شمال حقیقی از قطب نماهای پیشرفته تری مانند قطب نمای ژیروسکوپی استفاده می شود.
قطب نماهای مغناطیسی جدید کشتی ها معمولاً از چند آهنربا ساخته شده که بر روی یک قرص مسطح به نام صفحه قطب نما نصب شده است. صفحه قطب نما بر محوری چنان سوار شده است که بتواند به آزادی نوسان کند. صفحه و محور در ظرف شیشه ای بسته ای قرار دارند که معمولاً از مخلوطی از الکل پر شده و صفحه بر روی آن شناور است. مخلوط الکل برای این است که در هنگامی که کشتی به این سو و آن سو نوسان می کند از نوسان صفحه جلوگیری شود. آهنرباها صفحه ها را به اطراف می کشند و جهات را نشان می دهند. [ ۳]
قطب نماهای پیشرفته که بیشتر در صنایع مخابرات و امور نظامی به کار برده می شوند، مجهز به سلول های شب نما هستند این نوع قطب نماها در دوربینهای دو چشمی نظامی، تانکها، نفربرها و حتی در ساختمان برخی خودروهای پیشرفته نیز به کار می روند.
از قطب نماهای پیشرفته در اندازه گیری طول جغرافیایی و عرض جغرافیاییِ محل نیز استفاده می کنند که در نقشه خوانی، پیاده سازی عملیات نظامی، دیده بانی در مناطق جنگی و … استفاده می شود.
اشیای آهنی و فولادی یا منابع الکتریکی عقربه را از جهت قطب مقداری منحرف می کنند، که به آن انحراف مغناطیسی می گویند؛ بنابراین، هنگام استفاده از قطب نما باید مطمئن شویم که از اشیای انحراف دهنده به اندازه کافی دور است.
wiki: قطب نما
قطب نما (آلبوم). قطب نما ( اسپانیایی: Compas ) نهمین آلبوم استودیویی گروه موسیقی جیپسی کینگز است که در سال ۱۹۹۷ در اروپا و ایالات متحده آمریکا منتشر شد.
wiki: قطب نما (آلبوم)
قطب نما (صورت فلکی). قطب نما ( به انگلیسی: Pyxis ) یکی از صور فلکی جنوبی آسمان است که توسط نیکولا لویی دو لاکای ( به فرانسوی: Nicolas Louis de Lacaille ) نقشه برداری و کشف شد.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف
wiki: قطب نما (صورت فلکی)
دانشنامه آزاد فارسی
قُطب نما (compass)
قُطب نما
اسباب جهت یابی . متداول ترین نوع آن قطب نمای مغناطیسی است . این قطب نما متشکل از صفحه ای با جهات اصلی و قطعه آهن ربایی است که قطب جنوب آن (قطبِ رو به شمال ) مشخص شده است و آزادانه روی محوری می چرخد. اگر قطب نما درست تنظیم شود، عقربۀ آهن ربا شمال مغناطیسی را نشان می دهد و از روی آن ، به کمک جدول های تصحیحات مغناطیسی ، می توان شمال جغرافیایی را پیدا کرد. قطب نماهای فاقدِ آهن ربا عبارت اند از قطب نمای ژیروسکوپی که برمبنای ویژگی های ژیروسکوپ عمل می کند، و قطب نمای رادیویی که با بی سیم کار می کند . وجود آهن و اختلالات ناشی از میدان مغناطیسی زمین در این نوع قطب نماها تأثیر ندارد و در کشتی و هواپیما کاربرد گسترده ای یافته اند. نیز ← ناوبری
قُطب نما
اسباب جهت یابی . متداول ترین نوع آن قطب نمای مغناطیسی است . این قطب نما متشکل از صفحه ای با جهات اصلی و قطعه آهن ربایی است که قطب جنوب آن (قطبِ رو به شمال ) مشخص شده است و آزادانه روی محوری می چرخد. اگر قطب نما درست تنظیم شود، عقربۀ آهن ربا شمال مغناطیسی را نشان می دهد و از روی آن ، به کمک جدول های تصحیحات مغناطیسی ، می توان شمال جغرافیایی را پیدا کرد. قطب نماهای فاقدِ آهن ربا عبارت اند از قطب نمای ژیروسکوپی که برمبنای ویژگی های ژیروسکوپ عمل می کند، و قطب نمای رادیویی که با بی سیم کار می کند . وجود آهن و اختلالات ناشی از میدان مغناطیسی زمین در این نوع قطب نماها تأثیر ندارد و در کشتی و هواپیما کاربرد گسترده ای یافته اند. نیز ← ناوبری
wikijoo: قطب_نما
قطب نما (اخترشناسی). قُطب نما (اخترشناسی)(Pyxis)
صورت فلکی کوچک نیمکرۀ جنوبی، به شکل جهت یاب یا قطب نمای کشتی. این صورت را در ابتدا، بخشی از صورت فلکی قدیمی و متروک کشتی (سفینه) درنظر می گرفتند.
صورت فلکی کوچک نیمکرۀ جنوبی، به شکل جهت یاب یا قطب نمای کشتی. این صورت را در ابتدا، بخشی از صورت فلکی قدیمی و متروک کشتی (سفینه) درنظر می گرفتند.
wikijoo: قطب_نما_(اخترشناسی)
مترادف ها
حوزه، دایره، قطب نما، پرگار، حیطه، گرد
فارسی به عربی
پیشنهاد کاربران
قطب نما، به انگلیسی ( Compass که تا جایی که می دونم اکثر اسامی این ابزار از کلماتی که دایره، حلقه، میدان، اشکال دوار و غیره را توصیف می کنن برگرفته شدن ( منهای فارسی که مستقیما به قطب اشاره دارد ) )
ابزاری ساده اما جذاب برای یافتن چهار جهت اصلی ( شمال ( N ) ، جنوب ( S ) ، شرق ( E ) ، غرب ( W ) )
... [مشاهده متن کامل]
و چهار جهت فرعی ( شمال شرقی ( N E ) شمال غربی ( N W ) جنوب شرقی ( SE ) جنوب غربی ( S W ) ) با استفاده از نیروی مغناطیسی که زمین رو سراسر پوشیده.
جالب بدونید با یک عدد سوزن، یک تکه پارچه ابریشمی، یک شئ کم وزن که روی آب شناور بمونه مثل یک برگ ، یک ظرف آب می تونید یک قطب نما درست کنید!
کافیه سورن رو انقدری به پارچه ابریشمی بکشید که بار مغناطیسی ضعیفی پیدا کنه، بگزاریدش روی برگ و بزارید روی اب ساکن! سر و ته سوزن ارام به دو جهت اشاره خواهند کرد که یکی از جهات شمال و دیگری جنوب خواهد بود. این دقیقا عملکرد قطب نما هست.
ابزاری ساده اما جذاب برای یافتن چهار جهت اصلی ( شمال ( N ) ، جنوب ( S ) ، شرق ( E ) ، غرب ( W ) )
... [مشاهده متن کامل]
و چهار جهت فرعی ( شمال شرقی ( N E ) شمال غربی ( N W ) جنوب شرقی ( SE ) جنوب غربی ( S W ) ) با استفاده از نیروی مغناطیسی که زمین رو سراسر پوشیده.
جالب بدونید با یک عدد سوزن، یک تکه پارچه ابریشمی، یک شئ کم وزن که روی آب شناور بمونه مثل یک برگ ، یک ظرف آب می تونید یک قطب نما درست کنید!
کافیه سورن رو انقدری به پارچه ابریشمی بکشید که بار مغناطیسی ضعیفی پیدا کنه، بگزاریدش روی برگ و بزارید روی اب ساکن! سر و ته سوزن ارام به دو جهت اشاره خواهند کرد که یکی از جهات شمال و دیگری جنوب خواهد بود. این دقیقا عملکرد قطب نما هست.
در استان بوشهر به آن "لیپَک" می گویند.
قطب نما
قطب نما ( Compass ) [اصطلاح دریانوردی]:وسیله ای جهت مشخص کردن سمت و یا جهت نسبت به شمال حقیقی .
دِیرِه