قطب منار

قُطُب منار به تقلید از «منار جام» افغانستان، ساخته شد و به پنج طبقه تقسیم شده است که در فاصلهٔ هر دو طبقه، ایوان مدوری به صورت کمربند آن را دربر گرفته است. هر طبقه کتیبه هائی دارد که متونی از آیات قرآن و اسامی قطب الدین ایبک، محمد بن سام و دیگر پادشاهان و امرا را شامل می شود.
قُطُب منار یکی از اولین و برجسته ترین نمونه های معماری هندو - اسلامی است که همراه با چندین سازه باستانی و قرون وسطایی و خرابهٔ دیگر «مجموعهٔ قُطُب» را در دهلی تشکیل می دهد. این بنا در نزدیکی ایستگاه مترو در دهلی نو است.
این بنای عظیم در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و هر ساله گردشگران بسیاری را جذب و چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند. در سال ۱۹۸۱ بعد از کشته شدن ۴۵ نفر در راهروی باریک منار زیردست و پا ورود به داخل منار و بالارفتن از آن برای عموم ممنوع شده است.
قُطُب منار جزو اولین بناهای عظیم هند و از نمونه های بارز معماری هندو - اسلامی است. قطب منار، پیوسته و محلق به مسجد قوة الاسلام و موَذن خانهٔ آن است. ابن بطوطه می گوید: مسجد قوة الاسلام و قطب منار دهلی از نخستین عمارت های اسلامی در سرزمین هند می باشند، قبل از آن هیچ عبادت گاه اسلامی در آن دیار وجود نداشت. قُطُب منار در کنار مسجد قوة الاسلام در سال ۱۱۹۹ م توسط قطب الدین ایبک در جنوب شهر دهلی و بر روی خرابه های تعداد زیادی از معابد مربوط به آئین جینیسم ساخته شده است. هنوز ستون ها و بقایای معابد جین همراه با نقش برجسته های انسانی، گیاهی و انتزاعی آن به شکل آشکار درون بخش های مختلف مسجد به چشم می خورند. هرچند در مواردی به صورت یا بدن نقوش انسانی صدمه زده اند.

قُطُب منار به تقلید از «منار جام» افغانستان، ساخته شد[۵] و به پنج طبقه تقسیم شده است که در فاصلهٔ هر دو طبقه، ایوان مدوری به صورت کمربند آن را دربر گرفته است. هر طبقه کتیبه هائی دارد که موتونی از آیات قرآن و اسامی قطب الدین ایبک، محمد بن سام و دیگر پادشاهان و امرا را شامل می شود. [۶]
قُطُب منار یکی از اولین و برجسته ترین نمونه های معماری هندو - اسلامی است که همراه با چندین سازه باستانی و قرون وسطایی و خرابهٔ دیگر «مجموعهٔ قُطُب» را در دهلی تشکیل می دهد. این بنا در نزدیکی ایستگاه مترو در دهلی نو است. [۱]
این بنای عظیم در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و هر ساله گردشگران بسیاری را جذب و چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند. پیش از این امکان بازدید از داخل منار بود ولی اکنون پس از چند خودکشی، ورود به داخل منار و بالارفتن از آن برای عموم ممنوع شده است.
محتویات [نهفتن]
۱ پیشینه
۲ مشخصات
۳ ستون فلزی باستانی
۴ مقایسه با منار جام و منار سیاه پوش
۵ نگاره ها
۶ پانویس
۷ سرچشمه ها
پیشینه [ویرایش]
قُطُب منار جزو اولین بناهای عظیم هند و از نمونه های بارز معماری هندو - اسلامی است. قطب منار، پیوسته و محلق به مسجد قوة الاسلام و موَذن خانهٔ آن است. ابن بطوطه می گوید: مسجد قوة الاسلام و قطب منار دهلی از نخستین عمارت های اسلامی در سرزمین هند می باشند، قبل از آن هیچ عبادت گاه اسلامی در آن دیار وجود نداشت. [۳] قُطُب منار در کنار مسجد قوة الاسلام در سال ۱۱۹۹ م توسط قطب الدین ایبک در جنوب شهر دهلی و بر روی خرابه های تعداد زیادی از معابد مربوط به آئین جینیسم ساخته شده است. امروزه هنوز ستون ها و بقایای معابد جین همراه با نقش برجسته های انسانی، گیاهی و انتزاعی آن به شکل آشکار درون بخش های مختلف مسجد به چشم می خورند. هرچند در مواردی به صورت یا بدن نقوش انسانی صدمه زده اند.
در اواخر سدهٔ دوازدهم میلادی معزالدین برادر غیاث الدین غوری در غزنه حکمرانی داشت و حکومت غوریها را پس از شکست راج شاه چوهان در ۱۱۹۲ م در تراواری ( Taraori ) تا هند توسعه داد. قطب الدین ایبک غلام ترکِ تورانی نژاد وی و سپهسالار او بود. معزالدین غوری، قطب الدین را به عنوان «نایب السلطنه» در سرزمین های فتح شده گذاشت و خود به مقر حکومتیش در افغانستان امروزی بازگشت. قطب الدین وظیفه سپرده شده را تکمیل کرده و حکمرانی غوری ها را در منطقه وسعت بخشید. [۷] قطب الدین ایبک بعدها به سلطنت رسید و مؤسس سلسله ممالیک هند یا سلسله غلامان شد. این سلسله در انتشار اسلام در شمال هند مؤثر بودند و سلطنت دهلی را پایه ریزی کردند. [۲]
قطب الدین پس از تحکیم سلطه غوریان در منطقه و مقام خویش، اقدام به ساخت مسجد قوة الاسلام ( قبته الاسلام ) در ۱۱۹۷ م کرد و پس از دو سال، مطابق روش خاص و رسم غوری ها، دست به کار ساختن منار افتخار پیروزی شد که قُطُب منار نام گرفت. [۷] این بنا در جنوب غربی مسجد ساخته شد. [۱] همواره یکی از اولین کارهایی که در تمام کشورهای فتح شده، توسط مسلمان های فاتح صورت می گرفت ساخت مساجد همراه با مناره ها بوده است. این کار خود نمایانگر پیروزی آنها و سببی برای پایدار ماندن نام امرا و حکمرانان بود. با این وجود این منار نیز همانند همه منارهای مساجد دیگر جنبه دینی هم داشته است. این منار بدون شک از ملحقات مسجد قوة الاسلام بوده تا جهت برگزاری اذان از آن استفاده شود اما به سبب ارتفاع زیاد آن، اذان را بر بالای بام مسجد می خواندند. [۸]
مسجد قوة الاسلام اولین مسجد ساخته شده توسط سلاطین دهلی است. که یک حیاط مستطیل شکل است که توسط شبستان ها احاطه شده است و همانطور که در کتیبه سردر ورودی اصلی شرقی ثبت شده است شامل، بناها و ستون های حک شده و باقیمانده اجزاء معماری ۲۷ معبد هندو و جین است، که توسط قطب الدین ایبک تخریب شد. سپس این مسجد توسط شمس الدین التتمش ( ۱۲۱۰ - م ) و علاءالدین خلجی تکمیل شد و توسعه یافت. [۱]
اکنون از مسجد اصلی قوة الاسلام تنها برخی آثار آن بر جای مانده است. در دیوارهای این مسجد نقوش، تزئینات اسلامی و آیات قرآن کریم به چشم می خورد و سبک معماری آن نیز هندو - اسلامی است. [۲]
همچنین برخی معتقدند بنای قُطُب منار برای اختصاص به قطب الدین بختیار کاکی اوشی ( ۱۱۸۷ - ۱۲۳۶ م ) از عرفا و صوفیان بزرگ هند ساخته شده است. [۴] خواجه قطب الدین اشعار روانی به زبان فارسی داشته[۹] و از صوفیان سلسله چشتیه و از مریدان خواجه معین الدین چشتی و فرید الدین مسعود گنج شکر بوده است. [۱۰] وی از بغداد به هند آمد و در آنجا زندگی کرد. [۲] قطب الدین آیبک ضمن استقبال گرم از قطب الدین بختیار کاکی به او مقام «شیخ الاسلامی» داد اما او نپذیرفت. [۹] آرامگاه او در نزدیکی قطب منار واقع است.
قطب الدین ایبک فقط توانست قسمتی از طبقه اول منار را بسازد. که سطح خارجی آن توسط شش کتیبه زینتی تزیین شده است. هیچگونه اطلاعی در دست نیست که قطب الدین نقشه ساخت چند قسمت یا طبقه منار را در دست داشت. و یا می خواست آنرا به کدام ارتفاع برساند؛ شمس الدین التتمش داماد قطب الدین در ۱۲۳۰ م سه قسمت و یا طبقه دیگر را به قطب منار ناتمام اضافه کرد. تا به چهار قسمت یا طبقه برسد. [۷]
آخرین قمست منار، در سال ۱۳۱۶ م توسط فیروزه شاه تغلق ساخته . . .