[ویکی فقه] یکی از روش های درک علل وقوع و سرانجام حوادث اثرگذار قرن اول هجری، شناخت نقش روابط قبیله ای حاکم بر مناطق شهری و فضاهای عقیدتی و سیاسی است. از این میان می توان برای نمونه قبیله «نخع» را که شاخه ای از قبیله مشهور مذحج و یمانی است، مورد بررسی قرار داد. این قبیله به دلیل آشنایی با اسلام در زمان حیات نبوی به واسطه امام علی (علیه السلام) و سکونت در عراق و مشارکت در حوادثی که به نوعی با تاریخ تشیع مربوط می شود، مبحث این مقال است.
قبیله «نخع» شاخه ای از قبیله بزرگ عرب یمانی در جزیره العرب، یعنی «مذحج» است. موضع گیری این طایفه عرب در مقایسه با دیگر طوایف مذحجی در حوادث سیاسی و فرهنگی تاریخ اسلام، به طور مستقل بوده است. برخی از بزرگان نخعی با فراگیری علوم اسلامی و تبعیت از سیره علمی و عملی اهل بیت (علیه السّلام)، میراثی عظیم از وفاداری و اطاعت در عرصه های اجتماعی و سیاسی بر جای گذاشتند. نخعی ها در جبهه های گوناگون تاریخ اسلام حضور داشته اند و همین امر باعث شده است اخبارشان به کرات نقل شود. فرضیه ای که در این مقاله به دنبال اثبات آن هستیم، این است که: «قبیله نخع مورد توجه اهل بیت (علیه السّلام) بوده و بزرگان این قبیله به ویژه در مراحل حساس تاریخ تشیع، در کنار اهل بیت (علیه السّلام) حضوری اثر گذار داشته اند.»در این مقاله با استفاده از منابع اصلی در حوزه های گوناگون تاریخ، رجال، روایت و حدیث، تفسیر، لغت و ادب، سعی شده با روش نقلی، توصیفی و تحلیلی و در برخی موارد نقادانه، این موضوع مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
خاستگاه قبیله نخع
قبیله نخع شاخه ای از قبیله مذحج است. نام اصلی نخع، جسر بن عمرو بن عله است که به دلیل دوری از قبایل دیگر به «نخع» شهرت یافت.
عسقلانی، ابن حجر، الاصابه فی تمییزالصحابه، تحقیق عادل احمد و عبدالموجود، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۷۸.
پیش از حضور نمایندگان قبایل عرب در مدینه، برخی از اعراف یمنی تمایل خود را برای پذیرش اسلام اعلام کرده بودند؛ چه اینکه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) با اعزام مبلغان، کارگزارن و فرماندهان خویش بهمن، زمینه پذیرش عمومی اسلام را در این منطقه فراهم آورد. واقدی می نویسد: با حضور علی (علیه السّلام) در یمن گروهی از قبیله مذحج که مالک بن حارث نخعی هم در بین آنها بود، اسلام آوردند. در سال نهم هجری نخعی ها نیز در کنار سایر قبایل عرب به مدینه آمدند. انگیزه این حضور را می توان در چند مورد خلاصه نمود: ۱. اعلان اسلام پذیری خود و اطاعت از حکومت اسلامی؛ ۲. تفحص در مورد دین اسلام. در این دیدار ارقم بن یزید مسلمان شد.
ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، ج۱، ص۲۶۰.
...
قبیله «نخع» شاخه ای از قبیله بزرگ عرب یمانی در جزیره العرب، یعنی «مذحج» است. موضع گیری این طایفه عرب در مقایسه با دیگر طوایف مذحجی در حوادث سیاسی و فرهنگی تاریخ اسلام، به طور مستقل بوده است. برخی از بزرگان نخعی با فراگیری علوم اسلامی و تبعیت از سیره علمی و عملی اهل بیت (علیه السّلام)، میراثی عظیم از وفاداری و اطاعت در عرصه های اجتماعی و سیاسی بر جای گذاشتند. نخعی ها در جبهه های گوناگون تاریخ اسلام حضور داشته اند و همین امر باعث شده است اخبارشان به کرات نقل شود. فرضیه ای که در این مقاله به دنبال اثبات آن هستیم، این است که: «قبیله نخع مورد توجه اهل بیت (علیه السّلام) بوده و بزرگان این قبیله به ویژه در مراحل حساس تاریخ تشیع، در کنار اهل بیت (علیه السّلام) حضوری اثر گذار داشته اند.»در این مقاله با استفاده از منابع اصلی در حوزه های گوناگون تاریخ، رجال، روایت و حدیث، تفسیر، لغت و ادب، سعی شده با روش نقلی، توصیفی و تحلیلی و در برخی موارد نقادانه، این موضوع مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
خاستگاه قبیله نخع
قبیله نخع شاخه ای از قبیله مذحج است. نام اصلی نخع، جسر بن عمرو بن عله است که به دلیل دوری از قبایل دیگر به «نخع» شهرت یافت.
عسقلانی، ابن حجر، الاصابه فی تمییزالصحابه، تحقیق عادل احمد و عبدالموجود، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۷۸.
پیش از حضور نمایندگان قبایل عرب در مدینه، برخی از اعراف یمنی تمایل خود را برای پذیرش اسلام اعلام کرده بودند؛ چه اینکه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) با اعزام مبلغان، کارگزارن و فرماندهان خویش بهمن، زمینه پذیرش عمومی اسلام را در این منطقه فراهم آورد. واقدی می نویسد: با حضور علی (علیه السّلام) در یمن گروهی از قبیله مذحج که مالک بن حارث نخعی هم در بین آنها بود، اسلام آوردند. در سال نهم هجری نخعی ها نیز در کنار سایر قبایل عرب به مدینه آمدند. انگیزه این حضور را می توان در چند مورد خلاصه نمود: ۱. اعلان اسلام پذیری خود و اطاعت از حکومت اسلامی؛ ۲. تفحص در مورد دین اسلام. در این دیدار ارقم بن یزید مسلمان شد.
ابن سعد، محمد بن سعد، طبقات الکبری، ج۱، ص۲۶۰.
...
wikifeqh: قبیله_نخع