قاپیدن

در زبان دری، مصادری که به یدن ختم میشوند جعلی اند و در واقع این مصادر ، رسمی نبوده و کوچه بازاری یا عامیانه اند و اصولا نمیبایست وارد ادبیات رسمی شوند ولی بعضا خلاف این شده است.
برای مثال در زبان تورکی عبارت " قاپدی قاچدی" به صورت قاپید و قاچید ! وارد دری شده است یعنی ربود و فرار کرد. یا عبارت های انگلیسی و عربی و تورکی که به صورت عامیانه با یدن استفاده میشوند مثل فرارید یعنی فرار کرد !
افعال زبان تورکی اکثرا با همین مصدر وارد زبان دری میشوند.
.
.
برای مثال قورخیدن از قورخماق به معنای ترسیدن
خود ترسیدن که به یدن ختم میشود باز از دَرسینمَک کپی شده است که به معنای خوف داشتن است.
چاپیدن از چاپماق اخذ شده
آشامیدن از آشاماق به معنای خوردن آش است.
کشیدن از چکمک . . . به این صورت که جز اول مصدر چکمک
یعنی چک به صورت کچ وارد دری شده و به آخر آن یدن اضافه شده و به شکل کچیدن و نهایتا کشیدن در آمده است.
کلمه چک و سند تجاری چک، از زبان تورکی وارد زبان های اروپایی نیز شده است که به معنای کشیدن ورق از لای اوراق است.
چاییدن از جایماق اخذ شده است. جایماق به معنای منحرف و گمراه شدن یا بلااختیار حرف زدن.
مکیدن از اَمَک به معنای پستان است.
ساییدن از سیییرمک به همین معناست.
افعال حاصل از مصدر یدن باید به نحو درست استفاده شوند برای مثال خشکید غلط است و خشک شد درسته . چون این مصدر و افعالش جعلی بوده و رسمی نیستند و در زبان عامیانه یا محاوره ای صرفا مورد استفاده قرار گیرند ولی چون زبان دری برای بسیاری از افعال ، شکل رسمی ندارد ناچار باید همان شکل عامیانه و محاوره ای مورد استفاده واقع بشه
برای مثال آشامیدن گفته شد ک ریشه تورکی دارد حال بجای آن اگر نوشیدن استفاده بشه چون باز هم مصدر یدن جعلی است باید به شکل رسمی استفاده کرد مثلا نوش کردن ولی چون این شکل متداول نیست ناچار باید همان شکل غیر رسمی یعنی نوشیدن را استفاده نمود

در خون جگر بسی تپیدم / تا بوسه ای از لبش کپیدم. ( عنصری بلخی سده 4 و 5 )
ریشه ی این واژه در پارسی باستان"کَپیچَ" [=گرفتن] است که با واژه های کپتوس لاتین و caption وcapture انگلیسی همگی به چم [گرفتن] همریشه است.
زبان ترکی زبانی ست که چندان دیرینه و کهن نیست نخستین نوشته به ترکی، سنگنوشته اورخون است که با دیرینگی ۱۳۰۰ ساله در مغولستان یافت شده، این چیزی طبیعی ست که زبان هایی با دیرینگی کم، بسیاری از واژگانشان را از زبانهای پیرامون خود دریافت کنند مانند واژگان بسیار فراوانی که ترکی از زبانهای ایرانیِ سغدی، پهلوی، پارسی و نیز سانسکریت وامواژه گرفته به ویژه که متون دینی بودایی و مانوی و مسیحی که از هزار سال پیش به زبان ترکی پیدا شده به دست دانشوران هندی و سغدی به زبان ترکی نگاشته شده اند.

قاپیدن در فارسی فقط در یکجا و به یک معنی استفاده میشه که معنی دزدیدن و بردن میده
ولی در ترکی از این کلمه در جمله های مختلف با معانی مختلف و تغییر در شکل کلمه استفاده میشه مثل:
قاپماق:دزدیدن
قاپماق:جدا شدن قسمتی از گوشت بدن توسط حیوان وحشی یا سگ
قاپاق: پوشش، درب ( مثل در بطری نوشابه )
قاپی:در، دروازه
قوپارتماق: کندن، جدا کردن
قاپاز: تو سری، ضربه به سر
قاپشماق یا قوپوشماق: کشتی گرفتن
قاپان:سگ آدمگیر
و. . .
این کلمه از ترکی به فارسی اضافه شده✌️

واژه کف در کف رفتن، همان کپ است در کپیدن ( قاپیدن ) که در بالا گفته شد.

همانگونه که کاربر گرامی فرتاش یادآور شده اند ریشه کَپ در واژه " کَپیچَ" ( = گیرنده، دارنده ) در پارسی باستان دیده می شود که پسین تر، کارواژه های کپیدن ( گرفتن ) و چپسیدن ( چسبیدن ) از آن به دست آمده است.
واژه های دیگری از این ریشه در کهن زبان سانسکریت و در زبانهای اروپایی نیز دیده می شود.
پس از گذشت دو هزار سال از بنمایه های آریایی، در نیاترکی هم دیده شده؛ خب که چی؟! دنبال چه می گردید؟
-
در زبان پهلوی واژه " کَپیگ" که پس از پهلوی به "کپی" ساده شد را داریم به چم میمون، بوزینه،
از نگاه اینجانب این واژه می تواند برگرفته از همان کپ باشد و کپیگ یا کپی یعنی جانور گیرنده یا رباینده،
کپی یا میمون به جز انسان، تنها جانوریست که با دستهایش توان گرفتن یا ربودن ( کپیدن = قاپیدن ) را داراست.

جستجو نمود وگرنه ریشه " کَپ" در زبانهای آریواروپایی مانند پارسی باستان و کنونی، سانسکریت و زبانهای اروپایی نیز هست.