قانون اثر

قانون اثر اساساً بیان کنندهٔ این است که در جریان آزمایش و خطا، هرگاه میانِ محرک و پاسخ - در یک وضعیت خاص - رابطهٔ خوشایند و لذت بخشی پدید آید، آن رابطه تقویت می شود و ممکنست دوباره رخ دهد و برعکس، اگر میانِ محرک و پاسخ رابطهٔ ناخوشایند و آزاردهنده ای به وجود آید، کمتر احتمال دارد که پاسخ دوباره در آن موقعیت رخ دهد. [ ۱] این مفهوم بسیار شبیه به نظریه تکامل است، اگر یک ویژگی خاص، یک مزیت و امتیاز را برای تولید مثل فراهم کند آن صفت ادامه خواهد یافت. [ ۲]
ادوارد لی سرندایک، در اواخر قرن نوزدهم، از طریق آزمایش های معروف خود با گربه نشان داد که چگونه جانور به تدریج از طریق آزمایش و خطا یادمی گیرد. هنگامی که گربه در قفس های موسوم به جعبهٔ معما، قرار می گرفت، برای رسیدن به غذا رفتارهایی انجام می داد؛ ولی وقتی کوشش هایی منجر به غذا می شدند، میزان خطای حیوان کاهش می یافت تا جایی که بدون هیچ کوشش اضافی موفّق می شد به غذا دست یابد. [ ۳]
بنابراین وقتی پاداشی بلافاصله به دنبال یکی از رفتارها بیاید، یادگیری عمل قوی تر می شود. ثرندایک این نیرومند شدن را قانون اثر ( به انگلیسی: Law of Effect ) نامید. [ ۳]
در آزمایش های برحاس فردریک اسکینر، موش یا کبوتری را در جعبه ای ( جعبهٔ اسکینر ) قرار می دادند. جعبه دارای اهرم های متفاوتی بود که موجب دریافت غذا یا آب؛ یا برعکس موجب شوک الکتریکی می شدند. حیوان در جعبه به اکتشاف دست می زد و گاهی اوقات تصادفاً میلهٔ تعبیه شده را فشار می داد. [ ۳]
تقویت یا پاداش هر فرایندی است که احتمال بروز یک رفتار خاص را افزایش دهد؛ خواه با ارائهٔ یک محرک دلخواه ( تقویت مثبت ) یا حذف یک محرک آزاردهنده ( تقویت منفی ) . [ ۳]
تنبیه عکس تقویت است و عبارتست از هر فرایندی که باعث کاهش احتمال بروز یک رفتار می شود؛ خواه از طریق ارائهٔ یک محرک آزاردهنده یا حذف محرک خوش آیند. [ ۳]
• شرطی شدن فعال