[ویکی فقه] فیلسوفان عصر جدید، فرانسیس بیکن و رنه دکارت ۲ چهره مطرح دوره رنسانس و از بنیان گذاران علم نوین بشمار می آیند. بیکن در مقام یک تجربی نگر رادیکال باور داشت، طبیعت را فقط می توان با بررسی مستقیم و عینی آن شناخت. از سوی دیگر دکارت در مقام نخستین فیلسوف عصر جدید برای یافتن سنگر عقلانی به منظور مقابله با یورش های شک اندیشان، روش کشف خویشتن را به کار برد.
به اعتقاد فرانسیس بیکن، علم می تواند و باید جهان را در جهت بهتری تغییر دهد، فرانسیس بیکن و رنه دکارت ۲ چهره مطرح دوره رنسانس و از بنیان گذاران علم نوین بشمار می آیند. بیکن در مقام یک تجربی نگر رادیکال باور داشت، طبیعت را فقط می توان با بررسی مستقیم و عینی آن شناخت. به عبارت دیگر بیکن به جای تکیه بر استنتاج، بر علم مبتنی بر استقراء تاکید می کرد و معتقد بود که علم نباید هیچ نظریه، فرضیه، ریاضیات و استنتاجی را در بر داشته باشد بلکه تنها باید بر واقعیت های مشاهده شده، تکیه کند. از سوی دیگر دکارت در مقام نخستین فیلسوف عصر جدید برای یافتن سنگر عقلانی به منظور مقابله با یورش های شک اندیشان، روش کشف خویشتن را به کار برد. در این مقاله به اختصار به بررسی جایگاه این دو فیلسوف در شکل گیری علم نوین می پردازیم.
فرانسیس بیکن
فرانسیس بیکن: فرانسیس بیکن (۱۶۲۶-۱۵۶۱) در خانواده ای سیاسی در لندن چشم به جهان گشود. بعد از گذران دوران تحصیل به فرانسه رفت و در سفارت خانه به کار مشغول شد. سال ۱۵۸۴ به انگلستان بازگشت و به عنوان نماینده مجلس انتخاب شد. مدتی از انتشار بانفوذترین اثرش یعنی «ارغنون» یا «روش جدید» نگذشته بود که به گرفتن رشوه متهم شد. بازنشستگی اجباری او در ۶۰ سالگی در حوزه سیاست موجب شد که بر مباحث فلسفه و علم تمرکز کند. بیکن در ردیف سخنگویان علم جدید که علیه مراجع گذشته بویژه ارسطو شورش کرده اند، قرار دارد.در توصیف دیدگاه بیکن می توان وی را یک تجربی نگر رادیکال توصیف کرد که باور داشت طبیعت را فقط می توان با بررسی مستقیم و عینی آن شناخت. در بررسی تفاوت دیدگاه های بیکن و گالیله که معاصر بودند می توان چنین گفت که گالیله بدنبال اصول کلی (قوانین) بود که بتوان آنها را به صورت ریاضی بیان کرد و به همین دلیل به آزمایش گری کمی نیاز داشت. در مقابل بیکن به جای تکیه بر استنتاج (قیاس)، بر علم مبتنی بر استقراء تاکید می کرد و معتقد بود که علم نباید هیچ نظریه، فرضیه، ریاضیات و استنتاجی را در برداشته باشد، بلکه تنها باید بر واقعیت های مشاهده شده، تکیه کند. به اعتقاد وی پذیرفتن یک نظریه احتمالا مشاهدات فرد را جهت دار می کند و به همین دلیل به شیوه ارسطو در پیش فرض قراردادن علت غایی خرده گرفته و او را نمونه ای از یک پژوهش گر سودار می نامد.آنچه برای بیکن اهمیت داشت مشاهده مستقیم و ثبت کردن طبیعت بود. در واقع از نگاه بیکن مرجع نهایی در علم، مشاهده تجربی است و اساس دانش واقعی را شکل می دهد. بعدها رویکرد بیکن به علم، اثبات گرایی (Positivism) نامیده شد و به این معنا بود که تنها آن دسته از اشیا یا رویدادهایی که می توانند مستقیما تجربه شوند موضوع تحقیق علمی باشند و باید از گمانه زنی فوق طبیعی پرهیز کرد. در علم به شیوه بیکن، یک پژوهش گر تلاش می کند از مشاهدات به سوی یک نتیجه گیری کلی پیش برود (استقراء) اما در علم به شیوه گالیله و نیوتن پژوهشگر از قانون کلی به پیش بینی رویدادهای تجربی خاص پیش می رود (قیاس). بیکن موضع میانه ای در قبال تجربه نگری سنتی که صرفا بر گردآوری اطلاعات تکیه می کرد و خردگرایی که به آفریدن اصول انتزاعی متکی بود، اتخاذ کرد. بیکن در توصیف موضع خود می نویسد: «تجربی نگرها مانند مورچه ها، صرفا چیزها را جمع و آنها را مصرف می کنند، خردگرایان مانند عنکبوت ها، تارهایی را از خودشان می تنند، راه بینابین، راه زنبور عسل است، که مواد خود را از گل های باغ و کشتزار جمع می کند، ولی بعد آنها را به وسیله نیروی خودش تبدیل و هضم می کند و حرفه فلسفه نیز به مقدار زیاد به همین صورت است.»یکی از مباحث مهم بیکن، طرح ۴ منبع خطاست که در تحقیقات علمی رخ می دهد و به «بت ها» مشهور است:
← بت های غار
رنه دکارت: رنه دکارت (۱۶۵۰-۱۵۹۶) به عنوان نخستین فیلسوف بزرگ عصر جدید در فرانسه چشم به جهان گشود. به تعبیر هرگنهان او واقعا یک مرد رنسانس بود زیرا در زمان های مختلف سرباز، ریاضیدان، فیلسوف، دانشمند و روان شناس بود. دکارت با بررسی آثار فیلسوفان به این نتیجه رسید که با وجود اینکه فیلسوفان به دنبال واقعیت بودند، ولی نتوانستند در مورد هیچ چیز به توافق برسند. به همین دلیل دکارت بیان کرد که در فلسفه چیزی بیشتر از شک و تردید وجود ندارد.دکارت برای یافتن سنگر عقلانی به منظور مقابله با یورش های شک اندیشان، روش کشف خویشتن را به کار برد. دکارت پس از جستجوی عذاب آور، نتیجه گرفت تنها چیزی که می تواند از آن مطمئن باشد این واقعیت است که شک می کند، اما شک کردن در واقع فکرکردن است و فکرکردن متفکر را مستلزم می سازد و چنین روندی منجر به نتیجه گیری مشهور دکارت شد که «من فکر می کنم، پس هستم.»شیوه به کار رفته توسط دکارت، شهود (intuition) و استنتاج بود. مقصود از شهود، فرآیندی است که به وسیله آن، ذهن بدون تعصب و دقیق به اندیشه روشن و متمایزی دست می یابد که نمی توان در مورد اعتبار آن تردید کرد. پس از کشف چنین نتیجه ای، می توان از آن چند اندیشه معتبر دیگر استنتاج کرد. به عنوان مثال پس از کشف این اندیشه که خدا وجود دارد، می توانیم نتیجه بگیریم که باید به اطلاعات حسی خود اطمینان کنیم زیرا خدا ما را فریب نمی دهد.با وجود توجه دکارت به فرآیندهای عقلانی، برداشت وی از دنیای مادی، کل رفتار حیوان و بیشتر رفتارهای انسان برداشتی ماشینی بود. از نظر او حیوانات به صورتی به دنیا پاسخ می دهند که می توان آن را برحسب اصول مادی توجیه کرد. در این میان دکارت در جریان رسیدن به اولین اصل خود یعنی «من فکر می کنم، پس هستم» معتقد بود و این واقعیت را که ذهن، غیرمادی است را کشف کرده است. او مطرح کرد، انسان ها از بدنی برخوردارند که مطابق اصول مادی عمل می کند و از ذهنی که مطابق اصول مادی عمل نمی کند و این دو با یکدیگر در تعامل بوده و بر یکدیگر تاثیر می گذارند. در نتیجه می توان گفت دکارت در رابطه با مساله ذهن بدن دیدگاه دوگانه گر داشته و نوع دوگانه نگری مورد قبول وی، تعامل گرایی بوده است.
به اعتقاد فرانسیس بیکن، علم می تواند و باید جهان را در جهت بهتری تغییر دهد، فرانسیس بیکن و رنه دکارت ۲ چهره مطرح دوره رنسانس و از بنیان گذاران علم نوین بشمار می آیند. بیکن در مقام یک تجربی نگر رادیکال باور داشت، طبیعت را فقط می توان با بررسی مستقیم و عینی آن شناخت. به عبارت دیگر بیکن به جای تکیه بر استنتاج، بر علم مبتنی بر استقراء تاکید می کرد و معتقد بود که علم نباید هیچ نظریه، فرضیه، ریاضیات و استنتاجی را در بر داشته باشد بلکه تنها باید بر واقعیت های مشاهده شده، تکیه کند. از سوی دیگر دکارت در مقام نخستین فیلسوف عصر جدید برای یافتن سنگر عقلانی به منظور مقابله با یورش های شک اندیشان، روش کشف خویشتن را به کار برد. در این مقاله به اختصار به بررسی جایگاه این دو فیلسوف در شکل گیری علم نوین می پردازیم.
فرانسیس بیکن
فرانسیس بیکن: فرانسیس بیکن (۱۶۲۶-۱۵۶۱) در خانواده ای سیاسی در لندن چشم به جهان گشود. بعد از گذران دوران تحصیل به فرانسه رفت و در سفارت خانه به کار مشغول شد. سال ۱۵۸۴ به انگلستان بازگشت و به عنوان نماینده مجلس انتخاب شد. مدتی از انتشار بانفوذترین اثرش یعنی «ارغنون» یا «روش جدید» نگذشته بود که به گرفتن رشوه متهم شد. بازنشستگی اجباری او در ۶۰ سالگی در حوزه سیاست موجب شد که بر مباحث فلسفه و علم تمرکز کند. بیکن در ردیف سخنگویان علم جدید که علیه مراجع گذشته بویژه ارسطو شورش کرده اند، قرار دارد.در توصیف دیدگاه بیکن می توان وی را یک تجربی نگر رادیکال توصیف کرد که باور داشت طبیعت را فقط می توان با بررسی مستقیم و عینی آن شناخت. در بررسی تفاوت دیدگاه های بیکن و گالیله که معاصر بودند می توان چنین گفت که گالیله بدنبال اصول کلی (قوانین) بود که بتوان آنها را به صورت ریاضی بیان کرد و به همین دلیل به آزمایش گری کمی نیاز داشت. در مقابل بیکن به جای تکیه بر استنتاج (قیاس)، بر علم مبتنی بر استقراء تاکید می کرد و معتقد بود که علم نباید هیچ نظریه، فرضیه، ریاضیات و استنتاجی را در برداشته باشد، بلکه تنها باید بر واقعیت های مشاهده شده، تکیه کند. به اعتقاد وی پذیرفتن یک نظریه احتمالا مشاهدات فرد را جهت دار می کند و به همین دلیل به شیوه ارسطو در پیش فرض قراردادن علت غایی خرده گرفته و او را نمونه ای از یک پژوهش گر سودار می نامد.آنچه برای بیکن اهمیت داشت مشاهده مستقیم و ثبت کردن طبیعت بود. در واقع از نگاه بیکن مرجع نهایی در علم، مشاهده تجربی است و اساس دانش واقعی را شکل می دهد. بعدها رویکرد بیکن به علم، اثبات گرایی (Positivism) نامیده شد و به این معنا بود که تنها آن دسته از اشیا یا رویدادهایی که می توانند مستقیما تجربه شوند موضوع تحقیق علمی باشند و باید از گمانه زنی فوق طبیعی پرهیز کرد. در علم به شیوه بیکن، یک پژوهش گر تلاش می کند از مشاهدات به سوی یک نتیجه گیری کلی پیش برود (استقراء) اما در علم به شیوه گالیله و نیوتن پژوهشگر از قانون کلی به پیش بینی رویدادهای تجربی خاص پیش می رود (قیاس). بیکن موضع میانه ای در قبال تجربه نگری سنتی که صرفا بر گردآوری اطلاعات تکیه می کرد و خردگرایی که به آفریدن اصول انتزاعی متکی بود، اتخاذ کرد. بیکن در توصیف موضع خود می نویسد: «تجربی نگرها مانند مورچه ها، صرفا چیزها را جمع و آنها را مصرف می کنند، خردگرایان مانند عنکبوت ها، تارهایی را از خودشان می تنند، راه بینابین، راه زنبور عسل است، که مواد خود را از گل های باغ و کشتزار جمع می کند، ولی بعد آنها را به وسیله نیروی خودش تبدیل و هضم می کند و حرفه فلسفه نیز به مقدار زیاد به همین صورت است.»یکی از مباحث مهم بیکن، طرح ۴ منبع خطاست که در تحقیقات علمی رخ می دهد و به «بت ها» مشهور است:
← بت های غار
رنه دکارت: رنه دکارت (۱۶۵۰-۱۵۹۶) به عنوان نخستین فیلسوف بزرگ عصر جدید در فرانسه چشم به جهان گشود. به تعبیر هرگنهان او واقعا یک مرد رنسانس بود زیرا در زمان های مختلف سرباز، ریاضیدان، فیلسوف، دانشمند و روان شناس بود. دکارت با بررسی آثار فیلسوفان به این نتیجه رسید که با وجود اینکه فیلسوفان به دنبال واقعیت بودند، ولی نتوانستند در مورد هیچ چیز به توافق برسند. به همین دلیل دکارت بیان کرد که در فلسفه چیزی بیشتر از شک و تردید وجود ندارد.دکارت برای یافتن سنگر عقلانی به منظور مقابله با یورش های شک اندیشان، روش کشف خویشتن را به کار برد. دکارت پس از جستجوی عذاب آور، نتیجه گرفت تنها چیزی که می تواند از آن مطمئن باشد این واقعیت است که شک می کند، اما شک کردن در واقع فکرکردن است و فکرکردن متفکر را مستلزم می سازد و چنین روندی منجر به نتیجه گیری مشهور دکارت شد که «من فکر می کنم، پس هستم.»شیوه به کار رفته توسط دکارت، شهود (intuition) و استنتاج بود. مقصود از شهود، فرآیندی است که به وسیله آن، ذهن بدون تعصب و دقیق به اندیشه روشن و متمایزی دست می یابد که نمی توان در مورد اعتبار آن تردید کرد. پس از کشف چنین نتیجه ای، می توان از آن چند اندیشه معتبر دیگر استنتاج کرد. به عنوان مثال پس از کشف این اندیشه که خدا وجود دارد، می توانیم نتیجه بگیریم که باید به اطلاعات حسی خود اطمینان کنیم زیرا خدا ما را فریب نمی دهد.با وجود توجه دکارت به فرآیندهای عقلانی، برداشت وی از دنیای مادی، کل رفتار حیوان و بیشتر رفتارهای انسان برداشتی ماشینی بود. از نظر او حیوانات به صورتی به دنیا پاسخ می دهند که می توان آن را برحسب اصول مادی توجیه کرد. در این میان دکارت در جریان رسیدن به اولین اصل خود یعنی «من فکر می کنم، پس هستم» معتقد بود و این واقعیت را که ذهن، غیرمادی است را کشف کرده است. او مطرح کرد، انسان ها از بدنی برخوردارند که مطابق اصول مادی عمل می کند و از ذهنی که مطابق اصول مادی عمل نمی کند و این دو با یکدیگر در تعامل بوده و بر یکدیگر تاثیر می گذارند. در نتیجه می توان گفت دکارت در رابطه با مساله ذهن بدن دیدگاه دوگانه گر داشته و نوع دوگانه نگری مورد قبول وی، تعامل گرایی بوده است.
wikifeqh: فیلسوفان_عصر_جدید