فیروزکوه

فیروزکوه (تهران). فیروزکوه مرکز شهرستان فیروزکوه در استان تهران است که در کنارهٔ جادهٔ فیروزکوه قرار دارد. مردم فیروزکوه از قومیت مازندرانی هستند و به گویش فیروزکوهی[ ۳] [ ۴] که لهجه ای از زبان مازندرانی[ ۵] [ ۶] است، سخن می گویند.
شهر فیروز کوه ۱۷٬۴۵۳ نفر[ ۱] [ ۷] جمعیت دارد. مردم فیروزکوه از قومیت تبری ( مازندرانی ) [ ۸] هستند و به گویش فیروزکوهی[ ۹] زبان مازندرانی[ ۳] [ ۱۰] سخن می گویند.
فیروزکوه یکی از بخش های کوهستانی تبرستان باستانی بود که از شمال به سوادکوه و از جنوب به خوار و از باختر به دماوند همسایه بود. [ ۱۱] نام طبرستان پیش از اسلام به صورت تپورستان بود که ریشه در نام قوم تپور دارد که در شمال ایران و ارتفاعات البرز سکونت داشتند و پس از اسلام طبری نام گرفتند. [ ۱۲]
یاقوت حموی در معجم البلدان فیروزکوه را از قلعه های سرزمین طبرستان دانسته و در مورد فیروزکوه آورده است:[ ۱۳]
و فیروزکوه قلعة فی بلاد طبرستان قرب دنباوند مشرف علی بلدة یقال لها ویمه رایتها
حمدالله مستوفی در کتاب نزهةالقلوب از ولایت مازندران و ولایت قومس و طبرستان سخن آورده و از فیروزکوه به عنوان یکی از شهرهای ولایت قومس و طبرستان یاد شده است:[ ۱۴]
در این کتاب جرجان، استرآباد، آمل، دهستان، رستمدار، ساری و روغد از شهرهای مازندران یاد شده و خوار، دامغان، سمنان، بسطام، فیروزکوه و دماوند را از شهرهای قومس و طبرستان شمرده شده است. [ ۱۵]
حمدالله مستوفی در کتاب نزهةالقلوب آورده است:[ ۱۶]
فیروزکوه قلعه ای است که کوه دماوند بر آن مشرف است ؛ هوایش سرد، درخت نباشد و غلات بسیار زراعت کنند، حاصل نیکو دارد و آب خوار از در قلعه و دیه میگذرد.
اعتمادالسلطنه در مطلع الشمس آورده است:[ ۱۷]
فیروزکوه ولایتی است ما بین دماوند و هزارجریب، آبش از رودخانه ها است و فاضلاب آن به خوار میرود، هوایش خوب و شکارگاه مرغوب دارد، مردم آنجا سفید چهره اند و اثنی عشری.
اعتمادالسلطنه در مطلع الشمس آورده است:[ ۱۸]
فیروزکوه سه حمام و شش یا هفت باب مسجد، یک تکیه و سه آسیا و سی کاروانسرای بارانداز و پنجاه باب دکان دارد و سکنه آن تقریبا ۱۲۰۰ خانوار و هفت طایفه اند: طایفه شیرازی، طایفه کیائیه، طایفه شهرآشوب، طایفه رئیسی، طایفه کاردگر، طایفه فخرآور و طایفه بابتیه که میرزا فضل الله خان و میرزا امان الله، مستوفی این شهر از این طایفه اند.

فیروزکوه (غور). فیروزکوه یا چَغْچَران شهری در مرکز غربی افغانستان و مرکز ولایت غور است. این شهر در زمان غوریان، پایتخت افغانستان فعلی بود. [ ۲] فیروزکوه با بیش از ۱۵٬۰۰۰ نفر جمعیت، [ ۳] ۲۲۵۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این شهر در کنارهٔ جنوبی هریرود واقع شده و با شهر هرات ۳۸۰ کیلومتر فاصله دارد. فرودگاه فیروزکوه در شمال خاوری شهر قرار دارد.
مرغاب در شمال شهر فیروزکوه یکی از ساحات دیدنی مربوط به فیروزکوه است، باشندگان مرغاب به صورت عموم از قوم تاجیک اند و به زبان فارسی صحبت می کنند؛ رود مرغاب در سر سبزی و شادابی منطقهٔ مرغاب افزوده است. مرغاب بعد از درخواست باشندگان آن به حیث یک واحد اداری تحت نام ولسوالی مرغاب در سال ۱۳۹۸ ه‍. ش تشکیل شد.
شهر فیروزکوه در سال های ۵۴۰–۵۴۴ ه‍. ق توسط سلاطین غوری ساخته شده و حدود صد سال مرکز حکمروایی سلسلهٔ غوری ها بوده است. شهر فیروزکوه پیش از این به نام چَغْچَران یاد می شد که آغاز بناهای شهری در آن از سال ۱۹۶۳ شروع شده بود، که نظر به پیشنهاد فرهنگیان و جوانان ولایت غور و با همکاری ریاست اطلاعات و فرهنگ این ولایت به تاریخ ۱۳۹۳/۲/۱ خورشیدی جلسهٔ شورای وزیران افغانستان تحت ریاست حامد کرزی رئیس جمهوری اسلامی افغانستان تغییر نام مرکز ولایت غور را از «چَغچَران» به «فیروزکوه» با در نظرداشتِ پیشینهٔ تاریخی آن تصویب نمودند. [ ۴]
شهر فیروزکوه مرکز ولایت غور می باشد چغچران دارای آب و هوای قاره ای گرم و مرطوب تابستانی با زمستان های برفی و تابستان های گرم و خشک است. بارندگی کم است و بیشتر در زمستان و بهار می بارد. . میانگین متوسط بارندگی در شهر غور بطور متوسط بین ۲۱۰ تا ۲۵۰ میلی متر در سال متغیر است[ ۵]
این شهر به ارتفاع ۲٬۲۵۰ متر از سطح دریا بلند واقع گردیده است.
پیش تر چَغْچَران نامیده می شد اما در سال ۱۳۹۳ ه‍. ش به فیروزکوه تغییر نام یافت. هدف کلی ازین نامگذاری، احیای نام مرکز سلاطین غوری ها همانا فیروزکوه تاریخی بوده است که بالای مرکز کنونی غور گذاشته شد. شهر فیروزکوه در میان کوه های مشهور سیاه کوه و سفیدکوه که از شرق به غرب امتداد یافته است، قرار دارد و دریای خروشان هریرود از میانهٔ آن می گذرد. هرچند محدودهٔ عمومی فیروزکوه وسیع و با ولایات همجوار و ولسوالی های این ولایت پیوند دارد، اما حدود موجودهٔ ساحهٔ شهرداری نیز رو به گسترش می باشد و به نسبت اینکه مردم روستاهای مرکز و ولسوالی ها علاقهٔ فراوان به زندگی شهری پیدا نموده اند، هر روز ساحهٔ آن گسترش یافته و به روستاهای نزدیک حومه های شهر وصل می شود.