فیروزانیان

فیروزانیان یا پیروزانیان سلسله ای دیلمی بود که بر مناطق محدودی از طبرستان و دیلم حکومت می کرد و در بیشترین حد خود بر تمام طبرستان فرمان راند.
این سلسله بومی دیلم بود. در دوران اولیه خود، نفوذ زیادی بر مناطق شکور، رانیکوه و اشکور در طبرستان داشتند. اولین آنها، نعمان معینی بود که دارای دو پسر به نام های کاکی و فیروزان بود که هر دوی آنها به علویان طبرستان خدمت می کردند. در سال ۹۰۲ میلادی، هر دوی آنها در حمله سامانیان به طبرستان، کشته شدند. هر دو برادر کشته شده صاحب یک پسر بودند: کاکی پسری به نام ماکان داشت، درحالیکه فیروزان پسری به نام حسن داشت. هر دوی این پسران بعداً نقش مهمی در سیاست طبرستان و گیلان و دیلم ایفا کردند. ماکان بعداً توانست فرمانروای علوی را دست نشانده خود قرار دهد و طبرستان را تحت سلطه درآورد. او مدتی هم در کرمان دست نشانده سامانیان بود ولی پس از آن متحد زیاریان شد و در طبرستان قدرت یافت.
مع الوصف، سایر دیلمی ها مانند اسفار شیرویه، آل بویه و زیار دیلمی، و سلسله سامانیان ایرانی، مدعی سلطه بر طبرستان بودند، که درنهایت منجر به کشته شدن ماکان در سال ۹۴۰ میلادی، در نبرد اسحاق آباد درمقابل سامانیان، شد. ماکان پسری داشت که ابن ماکان خوانده می شد؛ که بعداً سعی کرد اصفهان را فتح کند که تا پیش از آن در دست آل بویه بود؛ اما شکست خورد و پس از آن از تواریخ ناپدید شد. حسن موفق شد از مبارزه جان سالم به در ببرد و دو پسر به نام های فیروزان بن حسن و نصر بن حسن داشت.
به گفته ابن اسفندیار، فیروزان بر دیلمستان حکومت می کرد، درحالی که نصر بر قومس فرمانروایی می کرد. گفته می شود نصر شاهدژ را در حدود ۹۷۰ میلادی بنا کرده است. این قلعه بعدها تبدیل به یک قلعه های مهم اسماعیلیان شد. نصر بعدها از قابوس حاکم زیاری شکست خورد و به زندان افتاد. از سرنوشت برادر وی نیز خبری دردست نیست. نصر پسری به نام هزاراسپ بن نصر داشت که به آل بویه خدمت نظامی می کرد. پس از این، دودمان فیروزیان از تاریخ ناپدید می شوند.