[ویکی اهل البیت] منتجب الدین در این کتاب اسامی علما و محدثین شیعه را گردآوری کرده است.
فهرست اسماء علماء الشیعه، معروف به فهرست منتجب الدین از مشهورترین و موثق ترین مجموعه های تراجم علما و مؤلفین شیعه است و شامل نام و آثار هفتصد تن از اعلام شیعه در قرن پنجم و ششم هجری می شود و در واقع فهرست طوسی را تکمیل می نماید. البته کتاب مشهور و مهم دیگری داریم که تقریباً همزمان با فهرست منتجب الدین نوشته شده و آن معالم العلماء ابن شهر آشوب است، اما ظاهر منتجب الدین از این کتاب بی خبر بوده و یا ابن شهر آشوب کتب خود را بعد از منتجب الدین نوشته است.
موضوع فهرست شیخ منتجب الدین، طبق آنچه در مقدمه فهرست مزبور و خاتمه اربعین شیخ منتجب الدین ـ که به فهرست مزبور اشاره می کند ـ آمده است، اسامی علماء و مصنفین شیعه است و چنان که در مقدمه فهرست ذکر شده، این کتاب ذیل «فهرست شیخ طوسی» است، از این روی منظور از شیعه، شیعه به معنی اعم نیست.
شیخ منتجب الدین، اسماء رجال را مانند شیخ طوسی به ترتیب الفبا مرتب کرده و تنها حرف اول اسم شخص را مراعات کرده است ـ و ترتیب کامل که امروزه معمول است در کتاب نیست ـ در مقدمه کتاب می نویسد: «و بنیة علی حروف المعجم، اقتداءاً بالشیخ ابی جعفر ـ رحمه الله ـ ولیکن اسهل مأخذاً».
شیخ طوسی در مقدمه فهرست می نویسد: «و رتبت هذا الکتاب علی حروف ـ المعجم، التی اولها الهمزة و آخرها الیاء، لیقرب علی الطالب بما یلتمسه و یسهل علی من یرید حفظه ایضاً». و اگر فهرست شیخ منتجب الدین مانند فهرست شیخ طوسی باشد، ترتیب رجال که در ضمن هر حرفی عنوان می شود، به ترتیب طبقه و عصر اشخاص نخواهد بود.
ولی به نظر علامه عالی مقام مرحوم حاج شیخ آقا بزرگ تهرانی ـ رحمة الله علیه ـ فهرست منتجب الدین بعد از ترتیب حروف به ترتیب طبقات تنظیم شده است، به این معنی که در هر بابی اول معاصرین شیخ طوسی ذکر می شوند، سپس شاگردان شیخ مثلاً بعد از آن شاگردان با واسطه تا در آخر به معاصرین خود شیخ منتجب الدین منتهی می شود.
این کلام قبل از مراجعه تفصیلی به کتاب مزبور بعید به نظر می رسد، زیرا شیخ منتجب الدین در مقدمه فهرست از ترتیب الفبایی برای تبعیت از شیخ و تسهیل امر اسم می برد و اگر تنظیم طبقاتی در این کتاب ملاحظه شده باشد ـ که در کتاب شیخ مراعات نشده ـ مناسب بود به این ممتاز بزرگ در مقدمه اشاره می شد. ولی بعد از مراجعه تفصیلی به کتاب یقین می شود که فهرست شیخ منتجب الدین، بر حسب ترتیب زمان و یا استاد و شاگرد طبقه بندی نشده است.
در مورد اعتبار این کتاب نیاز به هیچ سخنی نیست چرا که بزرگان وقتی پیرامون شخصیتی سرگردان شوند همین که در «الفهرست» توثیقی پیرامون او بیابند برای آنان بهترین حجت در اعتبار آن شخص است و تاکنون هیچکس در اعتبار این کتاب شبهه ای نکرده است.
فهرست اسماء علماء الشیعه، معروف به فهرست منتجب الدین از مشهورترین و موثق ترین مجموعه های تراجم علما و مؤلفین شیعه است و شامل نام و آثار هفتصد تن از اعلام شیعه در قرن پنجم و ششم هجری می شود و در واقع فهرست طوسی را تکمیل می نماید. البته کتاب مشهور و مهم دیگری داریم که تقریباً همزمان با فهرست منتجب الدین نوشته شده و آن معالم العلماء ابن شهر آشوب است، اما ظاهر منتجب الدین از این کتاب بی خبر بوده و یا ابن شهر آشوب کتب خود را بعد از منتجب الدین نوشته است.
موضوع فهرست شیخ منتجب الدین، طبق آنچه در مقدمه فهرست مزبور و خاتمه اربعین شیخ منتجب الدین ـ که به فهرست مزبور اشاره می کند ـ آمده است، اسامی علماء و مصنفین شیعه است و چنان که در مقدمه فهرست ذکر شده، این کتاب ذیل «فهرست شیخ طوسی» است، از این روی منظور از شیعه، شیعه به معنی اعم نیست.
شیخ منتجب الدین، اسماء رجال را مانند شیخ طوسی به ترتیب الفبا مرتب کرده و تنها حرف اول اسم شخص را مراعات کرده است ـ و ترتیب کامل که امروزه معمول است در کتاب نیست ـ در مقدمه کتاب می نویسد: «و بنیة علی حروف المعجم، اقتداءاً بالشیخ ابی جعفر ـ رحمه الله ـ ولیکن اسهل مأخذاً».
شیخ طوسی در مقدمه فهرست می نویسد: «و رتبت هذا الکتاب علی حروف ـ المعجم، التی اولها الهمزة و آخرها الیاء، لیقرب علی الطالب بما یلتمسه و یسهل علی من یرید حفظه ایضاً». و اگر فهرست شیخ منتجب الدین مانند فهرست شیخ طوسی باشد، ترتیب رجال که در ضمن هر حرفی عنوان می شود، به ترتیب طبقه و عصر اشخاص نخواهد بود.
ولی به نظر علامه عالی مقام مرحوم حاج شیخ آقا بزرگ تهرانی ـ رحمة الله علیه ـ فهرست منتجب الدین بعد از ترتیب حروف به ترتیب طبقات تنظیم شده است، به این معنی که در هر بابی اول معاصرین شیخ طوسی ذکر می شوند، سپس شاگردان شیخ مثلاً بعد از آن شاگردان با واسطه تا در آخر به معاصرین خود شیخ منتجب الدین منتهی می شود.
این کلام قبل از مراجعه تفصیلی به کتاب مزبور بعید به نظر می رسد، زیرا شیخ منتجب الدین در مقدمه فهرست از ترتیب الفبایی برای تبعیت از شیخ و تسهیل امر اسم می برد و اگر تنظیم طبقاتی در این کتاب ملاحظه شده باشد ـ که در کتاب شیخ مراعات نشده ـ مناسب بود به این ممتاز بزرگ در مقدمه اشاره می شد. ولی بعد از مراجعه تفصیلی به کتاب یقین می شود که فهرست شیخ منتجب الدین، بر حسب ترتیب زمان و یا استاد و شاگرد طبقه بندی نشده است.
در مورد اعتبار این کتاب نیاز به هیچ سخنی نیست چرا که بزرگان وقتی پیرامون شخصیتی سرگردان شوند همین که در «الفهرست» توثیقی پیرامون او بیابند برای آنان بهترین حجت در اعتبار آن شخص است و تاکنون هیچکس در اعتبار این کتاب شبهه ای نکرده است.
wikiahlb: فهرست_شیخ_منتجب_الدین