فلو سایتومتری

فلوسایتومتری ( به انگلیسی: Flow cytometry ) از روش های سلول شناسی یا یاخته سنجی است که به بررسی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی سلول ها یا اجزای مختلف آن ها می پردازد. [ ۱] [ ۲] به طور خلاصه، نمونه های سلولی، در مایعی مخصوص، غوطه ور شده و با تزریق این سوسپانسیون به دستگاه فلوسایتومتر، فرایند بررسی سلول ها توسط دستگاه آغاز می شود. [ ۳] اجزای متعدد سلولی را تعیین کرده و به صورت هم زمان آن ها را مورد شمارش قرار می دهد. مواردی که توسط دستگاه فلوسایتومتر قابل اندازه گیری هستند عبارت اند از اندازهٔ سلول، پیچیدگی سیتوپلاسمی، محتوای دی ان ای و آران ای سلول و محتوای طیف گسترده ای از پروتئین های درون سلولی یا متصل به غشای سلولی. استفاده از این تکنیک در طول ۳۵ سال گذشته کاربردهای فراوانی پیدا کرده است.
آنالیز کروموزوم ها با استفاده از فلوسایتومتری نیاز به دو منبع لیزر دارد. لیزر اول طوری تنظیم می شود که نور را در ۳۶۴ نانومتر برای تحریک رنگ فلورسنت 33285 Hoechst ساطع کند و لیزر دوم برای تحریک خاصیت فلورسانس Chromomvcin A3 نور را در ۲۵۸ نانومتر می تاباند. با استفاده از دو رنگ دارای خاصیت فلورسانس، سوسپانسیون کروموزوم های تثبیت شده رنگ آمیزی می شوند.
Hoechst 33258 تمایل بیشتری به دی ان ای غنی از AT ( آدنین و تیمین ) دارد و chromomycin A3 به دی ان ای غنی از GC ( سیتوزین و گوانین ) متمایل تر است. هر یک از کروموزوم های رنگ شده در یک جریان مایع، از مقابل منبع لیزر با سرعت ۲۰۰۰ کروموزوم بر ثانیه عبور می کنند. امواج فلورسنت ساطع شده از هر یک از کروموزوم ها اندازه گیری و ثبت می شود و پس از چند دقیقه چند صد هزار عدد در این مقادیر ثبت شده مربوط به هر یک از ۲۴ نوع کروموزوم انسانی جمع آوری شده و برای رسم یک نمودار، موسوم به فلوکاریوتایپ مورد استفاده قرار می گیرند. در این نمودار، کروموزوم ها بر اساس محتویات دی ان ای و نسبت جفت بازی از یکدیگر تفکیک شده اند. نسبت جفت بازی بر اساس مقادیر نسبی امواج فلورسانس ساطع شده به وسیلهٔ دو رنگ فلورسنت متصل شده به هر کروموزوم تعیین می شود. در این نمودار دو محوری، هر یک از کروموزوم ها به صورت تجمعی نمایش داده شده اند که اگر یک خط قطری برای ابن نمودار ترسیم شود، تجمعات بالای قطر کروموزوم های غنی از AT و تجمعات قرار گرفته در پایان قطر کروموزوم های غنی CG خواهند بود. به جز کروموزوم های ۹ تا ۱۲ که به دلیل داشتن محتویات بازی مشابه در یک تجمع قرار می گیرند، سایر کروموزوم ها به صورت دسته جات متمایز از هم بر روی نمودار، قابل مشاهده اند. جالب این که گاهی کروموزوم های همولوگ به جای قرار گرفتن در یک تجمع واحد در دو دسته قرار می گیرند. این حالت منعکس کنندهٔ تنوع در اندازه دو عضو یک جفت کروموزوم همولوگ به علت تنوع در اندازهٔ هتروکروماتین آن هاست؛ بنابراین با این روش می توان تنوع مربوط به اندازهٔ کروموزوم ها را که به دلایل مختلفی از جمله وجود ناهنجاری کروموزومی ساختاری و هترومورفیسم رخ می دهد بررسی کرد. حد تفکیک حداقلی برای جدا کردن کروموزوم ها با این روش در حدود یک تا دو میلیون جفت باز است