فقه پژوهی شیخ بهائی

[ویکی فقه] شیخ بهایی (ره) دانشمندی است عمیق و دارای ابعاد مختلف فقهی، اصولی، تفسیری، حدیثی، ریاضی، معماری و غیره. شاهکارهای او در هر یک از این ابعاد نیازمند پژوهش های متعدد و متنوع است. این مقاله درآمدی است بر فقه پژوهی. و به مباحثی چون ساختار فقه ، نقش قرآن و حدیث و رابطه این دو در فقه ، نقش اصول فقه، جایگاه علوم حدیث به ویژه رجال پرداخته است. پس از این پنج محور، نگاهی به یک نمونه از فقه او در موضوع اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر انداخته شده است.
«بهاءالدین محمد بن حسین بن عبدالصمد» معروف به شیخ بهایی (۱۰۳۱۹۵۳ ه. ق) جامع علوم و فنون زمان خود در دوره میانی سلسله صفویه در ایران است.در کودکی همراه پدر دانشمندش از لبنان به ایران مهاجرت کرد. تنوّع آثار علمی و عملی این عالم بزرگ در حوزه های مختلف ادب، عرفان، ریاضیات، حدیث ، فقه ، اصول، تفسیر، معماری، علوم غریبه و غیره، مانع از دقت، جامعیت و نوآوری او در عرصه های گوناگون نشده است.پژوهش های متنوعی لازم است تا بتوان به شناخت و شناساندن ابعاد مختلف آثار او نائل گشت.بدون تردید فقاهت شیخ بهایی، بر تارک محاسن و فضایل او جای دارد.علاوه بر آثار مختلف او در فقه استدلالی و علوم وابسته شامل اصول فقه، رجال ، حدیث، تفسیر و...، اثر ماندگار وی در فقه فتوایی به نام «جامع عباسی» به زبان فارسی، سند جاویدان مرجعیت فقهی او در دورانی از دوران های شکوفایی فقه و اصول امامیه است.با وجود این سند، عنوان«شیخ الاسلام» که در عهد صفویه به واجدان بالاترین مراتب فقاهت و علوم دینی اعطا و اطلاق می شد، برای او، در درجه دوم اهمیت قرار می گیرد.در این فرصت مختصر تلاش می کنیم افق هایی از فقه پژوهی این فقیه سترگ را پیش روی پژوهش گران برای کاوش و تحقیق شایسته بگشاییم.
مسائل بحث
فقه شیخ بهایی، فقهی روشمند و منسجم است.روشمندی فقه او را می توان با توجه به چند محور اصلی پیگیری کرد.در این صورت، با فرض عدم توافق بر سر معنای روشمندی، دست کم به طور مشخص، جستارهایی در فقه پژوهی او گشوده ایم؛ خواه از به هم پیوستن این جستارها، نام» روشمندی فقه شیخ بهایی «را بر آن روا بدانیم یا خیر.محور اول، ساختار و تقسیم بندی هایی است که شیخ برای فقه خود در کتاب های«حبل المتین»،«مشرق الشمسین» و دیگر آثار ارائه می دهد.محور دوم، توجه او به دو منبع اصلی فقه یعنی کتاب و سنت و رابطه آن ها است که از لابه لای کلمات او آشکار می شود.محور سوم، جایگاه و نقش اصول فقه در فقه شیخ بهایی است.محور چهارم، جایگاه و نقش علوم حدیث ، به ویژه دانش های رجال و درایه در فقه اوست.پنجم، نگاه او به اقوال فقها و نقش شهرت فتوایی در فقه است.پس ازاین پنج محور، ارائه نمونه ای از فقه او در بحث امر به معروف و نهی از منکر ، تطبیق روش فقهی او در موضوعی از فقه اجتماعی است.انتخاب این نمونه با آن که از کتاب های فقهی وی گرفته نشده، برای آن است که شاید بتوان از روش فقهی او در فقه اجتماعی عصر جمهوری اسلامی بهره برد.
ساختار کلی فقه
← در کتاب حبل المتین
...