فقه محیط زیست

[ویکی فقه] حفاظت از محیط زیست از مباحث مهم و کاربردی روزگار است که به پردازش و تحقیق در حوزه های مختلف از جمله فقه اسلامی نیاز دارد. فقه مبنای قوانین اجتماعی و فردی است و از این رو بازشناسی ظرفیت های موجود در منابع فقهی اعم از کتاب، سنت، عقل و اجماع دارای اهمیت است.
برای شناخت این امر سه عرصه مختلف وجود دارد:یکم. مسئولیت همگانی؛دوم. مسئولیت حاکم اسلامی؛سوم. احکام و قواعد خاص و عام فقهی.هرکدام از این سه در نوع خود مهم ترین ابزار حفاظت و جلوگیری از تخریب های محیط زیست است.
کلید واژه ها
فقه، محیط زیست، مسئولیت همگانی، مسئولیت حاکم اسلامی، قواعد فقه، ضمان.
مقدمه
بی شک برای بقای بشر باید به حفاظت از محیط زیست اندیشید. اصطلاح محیط زیست در هیچ یک از کنوانسیون ها، معاهدات و بیانیه های مهم بین المللی تعریف نشده، اما با نگاهی کلی می توان گفت محیط زیست به همه شرایط و عوامل فیزیکی، اقتصادی، ]، اجتماعی و زیباشناختی اطلاق می شود که اشیاء و اموال موجود در کره زمین در حیطه آن قرار دارد و بر مطلوبیت و ارزش آن اموال نیز کیفیت زندگی بشر اثر گذار است.اغلب فاجعه های زیست محیطی که هر از گاهی در گوشه و کنار این دنیای پهناور رخ می دهد، حاصل فعالیت هایی است که بشر به ویژه از صد سال قبل در راه رسیدن به توسعه و رفاه، در طی فرایند صنعتی شدن به آنها دست یازیده و همگی باعث تخریب و آلودگی محیط زیست می شود. مدت هاست که علاج این گونه نابسامانی ها که سلامتی بشر را به خطر انداخته، فکر انسان را به خود مشغول داشته و نشست های بین المللی متعددی را شکل داده است.امروزه بسیاری از کشورها، به سوی توسعه پایدار گام برداشته اند. لازمه هر توسعه پایدار برآوردن نیازهای نسل فعلی است، بی آنکه به زیان رساندن به توانایی نسل های آینده برای برآوردن نیازها انجامد.از این رو برای ادامه توسعه فراگیر و پایدار ضروری است در سیاست های کلان و خرد اقتصادی و فرهنگی تعدیل هایی صورت پذیرد و در حوزه قانونگذاری، اصول قانونی استوار با ضمانت اجرایی تمام وضع و آموزش های مربوط به حفاظت از محیط زیست فراگیر و عرفی شود، چنان که در بین عامه مردم رواج پیدا کرده باشد و آموزش که مقدمه فرهنگ سازی است، زمینه پیروی مستمر از قوانین محیط زیست را برای عموم مردم فراهم کند. البته عامل اساسی و محکمی که درباره فرهنگ سازی بسیار تأثیرگذار است، بایدها و نبایدهای دین و دستورهای دینی و فقهی اسلام است که مهم ترین عامل ضمانت اجرایی مسلمانان است. ازاین رو به نظر می رسد می توان میان فقه و محیط زیست تعاملی نقش آفرین ایجاد کرد و برای پیش برد فرهنگ سازی حفاظت محیط زیست از ظرفیت های نهفته در قرآن کریم و سنت معصومان (علیهم السلام) بهره برد.درباره شناخت ظرفیت هایی که می توان در فقه اسلامی برای حفاظت از محیط زیست بدانها استناد کرد، به سه حوزه مختلف مسئولیت همگانی، حاکمیت، قواعد و اصول عام و خاص و آن گاه به تبیین رویکرد و اصول مدون در فقه و حقوق اسلامی باید پرداخت:
مسئولیت همگانی در حفظ محیط زیست
...