[ویکی فقه] فضیلت دعا، در نظر اهل بیت (علیهم السّلام) شامل مواردی از جمله کلید رحمت است، نور آسمان و زمین بودن، محبوبترین عمل نزد خداوند و سلاح مومن بودن می باشد.
«و چون بندگانم از تو سراغ مرا می گیرند، بدانند که من نزدیکم و دعوت دعوت کنندگان را اجابت می کنم، البته در صورتی که مرا بخوانند. پس باید که آنان نیز دعوت مرا اجابت نموده و به من ایمان آورند تا شاید رشد یابند.» در این آیه «هفت نکته دلالت دارد بر اینکه خدای سبحان به استجابت دعا اهتمام و عنایت دارد و از طرفی در این آیه با همه ی اختصارش، هفت مرتبه ضمیر متکلم «من» تکرار شده است و آیه ای به چنین اسلوب در قرآن منحصر به همین آیه است.» این آیه نشان دهنده ی عظمت دعا در نزد خداوند و برتری آن نسبت به سایر عبادات است و به تعبیر پیامبر اکرم «دعا مغز عبادت است.» در کتب روایی احادیث بسیاری در رابطه با فضیلت دعا آمده است و در اکثر آن کتب، فصل مستقلی در رابطه با فضیلت دعا آمده است.
برخی از فضیلتهای دعا
ما در این نوشتار به برخی از فضیلتهای دعا اشاره می کنیم:
← افضل عبادات
آنچه باقی می ماند این است که این همه فضیلت برای چیست؟ و حاجت خواستن از خدا و یا سخن گفتن خاضعانه با او چه نکته پنهانی دارد که این ارزش ها را در پی خود آورده است؟توجه به حالات دعای انسان که در قرآن ذکر شده است ما را به این نکته رهنمون می شود. در آیه ۸ سوره زمر و ۶۲ سوره نمل، و ۶۵ از سوره عنکبوت، بیان می کند که آدمی در حالت گرفتاری و شداید و یا در سفر دریایی، خدا را می خواند و این دعا خالصانه است. در روایتی از امام صادق نیز امید کسی که در دریا به تخته پاره ای آویزان است به تصویر کشیده شده است. این آیات ضمن بیان فطری بودن باور به خداوند این نکته را نیز به منصه ظهور می رسانند که خالصترین دعا در حالتی صورت می بندد که دست انسان از همه ی اسباب عادی کوتاه باشد و تنها عامل موثر را خدا بداند ـ انقطاع از ماسوا و اتصال به حق تعالی ـ و این دعا، دعایی است که در روایتی از امام صادق (علیه السّلام) اجابت آن ضمانت شده است. به همین دلیل است که در روایات، توصیه شده که حتی بند کفش پاره شده و نمک غذا را از خدا طلب کنید. زیرا کسی که تا این حد، خود و بلکه تمام ماسوا را ناتوان می بیند که توانایی تهیه نمکی برای غذا را بدون عنایت الهی ندارند به حقیقت توحید افعالی رسیده است و هیچ موثری را بجز خدا در نمی یابد و باور دارد که لاموثر فی الوجود الا الله، و این مقام، مقام اعتراف به فقر ذاتی آدمی واقرار به غنای مطلق حق تعالی است که یا ایها الناس انتم الفقراï؛ الی الله و الله هو الغنی الحمید و به همین جهت است که اگر دعای انسان نباشد خداوند به او اعتنایی نمی کند امام صادق (علیه السّلام) در حدیثی برای توضیح مفهوم استکبار از عبادت، عبادت را به دعا تفسیر کرده اند و نتیجه آنکه، کسانی که دعا نکنند داخل جهنم خواهند شد، و با توضیحات قبل روشن می شود که کسی که دعا نمی کند در واقع برای غیر خدا، استقلال را به رسمیت می شناسد و این چیزی به جز شرک در ربوبیت نیست و لذا در روایتی دیگر پیامبر گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله) می فرمایند کسی که به مخلوقات اعتصام بورزد خداوند دعای او را مستجاب نمی کند و بلکه تاثیر اسباب را نیز از بین می برد. از آن چه آمد، چرایی فضیلت دعا آشکار شد، و با این وصف می توان درک کرد که چرا دعا مخ و جان مایه ی عبادت است. عبادت پرستش است و اوج پرستش به اوج نیاز است و اوج نیاز در دعای خالص تجلی می کند.
«و چون بندگانم از تو سراغ مرا می گیرند، بدانند که من نزدیکم و دعوت دعوت کنندگان را اجابت می کنم، البته در صورتی که مرا بخوانند. پس باید که آنان نیز دعوت مرا اجابت نموده و به من ایمان آورند تا شاید رشد یابند.» در این آیه «هفت نکته دلالت دارد بر اینکه خدای سبحان به استجابت دعا اهتمام و عنایت دارد و از طرفی در این آیه با همه ی اختصارش، هفت مرتبه ضمیر متکلم «من» تکرار شده است و آیه ای به چنین اسلوب در قرآن منحصر به همین آیه است.» این آیه نشان دهنده ی عظمت دعا در نزد خداوند و برتری آن نسبت به سایر عبادات است و به تعبیر پیامبر اکرم «دعا مغز عبادت است.» در کتب روایی احادیث بسیاری در رابطه با فضیلت دعا آمده است و در اکثر آن کتب، فصل مستقلی در رابطه با فضیلت دعا آمده است.
برخی از فضیلتهای دعا
ما در این نوشتار به برخی از فضیلتهای دعا اشاره می کنیم:
← افضل عبادات
آنچه باقی می ماند این است که این همه فضیلت برای چیست؟ و حاجت خواستن از خدا و یا سخن گفتن خاضعانه با او چه نکته پنهانی دارد که این ارزش ها را در پی خود آورده است؟توجه به حالات دعای انسان که در قرآن ذکر شده است ما را به این نکته رهنمون می شود. در آیه ۸ سوره زمر و ۶۲ سوره نمل، و ۶۵ از سوره عنکبوت، بیان می کند که آدمی در حالت گرفتاری و شداید و یا در سفر دریایی، خدا را می خواند و این دعا خالصانه است. در روایتی از امام صادق نیز امید کسی که در دریا به تخته پاره ای آویزان است به تصویر کشیده شده است. این آیات ضمن بیان فطری بودن باور به خداوند این نکته را نیز به منصه ظهور می رسانند که خالصترین دعا در حالتی صورت می بندد که دست انسان از همه ی اسباب عادی کوتاه باشد و تنها عامل موثر را خدا بداند ـ انقطاع از ماسوا و اتصال به حق تعالی ـ و این دعا، دعایی است که در روایتی از امام صادق (علیه السّلام) اجابت آن ضمانت شده است. به همین دلیل است که در روایات، توصیه شده که حتی بند کفش پاره شده و نمک غذا را از خدا طلب کنید. زیرا کسی که تا این حد، خود و بلکه تمام ماسوا را ناتوان می بیند که توانایی تهیه نمکی برای غذا را بدون عنایت الهی ندارند به حقیقت توحید افعالی رسیده است و هیچ موثری را بجز خدا در نمی یابد و باور دارد که لاموثر فی الوجود الا الله، و این مقام، مقام اعتراف به فقر ذاتی آدمی واقرار به غنای مطلق حق تعالی است که یا ایها الناس انتم الفقراï؛ الی الله و الله هو الغنی الحمید و به همین جهت است که اگر دعای انسان نباشد خداوند به او اعتنایی نمی کند امام صادق (علیه السّلام) در حدیثی برای توضیح مفهوم استکبار از عبادت، عبادت را به دعا تفسیر کرده اند و نتیجه آنکه، کسانی که دعا نکنند داخل جهنم خواهند شد، و با توضیحات قبل روشن می شود که کسی که دعا نمی کند در واقع برای غیر خدا، استقلال را به رسمیت می شناسد و این چیزی به جز شرک در ربوبیت نیست و لذا در روایتی دیگر پیامبر گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله) می فرمایند کسی که به مخلوقات اعتصام بورزد خداوند دعای او را مستجاب نمی کند و بلکه تاثیر اسباب را نیز از بین می برد. از آن چه آمد، چرایی فضیلت دعا آشکار شد، و با این وصف می توان درک کرد که چرا دعا مخ و جان مایه ی عبادت است. عبادت پرستش است و اوج پرستش به اوج نیاز است و اوج نیاز در دعای خالص تجلی می کند.
wikifeqh: فضیلت_دعا