فرجام خواهی

درخواست رسیدگی از دیوان عالی کشور نسبت به آرای دادگاه بدوی یا تجدیدنظر به ترتیبی که در قانون آمده و به منظور تشخیص انطباق یا عدم انطباق رأی مورد درخواست فرجامی با موازین شرعی و مقررات قانونی. رسیدگی فرجامی در دیوان عالی کشور انجام می شود. مهلت فرجام خواهی برای اشخاص ساکن ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج دو ماه است و ابتدای آن برای احکام و قرارهای قابل فرجام خواهی دادگاه تجدیدنظر، از روز ابلاغ و برای احکام و قرارهای قابل فرجام خواهی دادگاه بدوی، که نسبت به آن تجدیدنظرخواهی نشده، از تاریخ انقضای مهلت تجدیدنظرخواهی است. (مواد ۳۹۷ـ۳۹۸ قانون آئین دادرسی مدنی). طرفین دعوی، قائم مقام و نمایندگان قانونی و وکلای آن ها و نیز دادستان کل کشور می توانند درخواست رسیدگی فرجامی کنند. متقاضی رسیدگی فرجامی را فرجام خواه، طرف او را فرجام خوانده و رأی موضوع فرجام خواهی را فرجام خواسته گویند. فرجام خواهی با تقدیم دادخواست به دادگاه صادرکننده رأی به عمل می آید. با طی تشریفات قانونی پرونده به دیوان عالی کشور ارسال می شود. پس از وصول پرونده به دیوان عالی کشور، رئیس دیوان یا یکی از معاونان او پرونده را به یکی از شعب دیوان ارجاع می کند. رسیدگی در دیوان عالی کشور بدون حضور اصحاب دعوی صورت می گیرد، مگر این که شعبۀ رسیدگی کنندۀ دیوان حضور آنان را لازم بداند. شعبۀ رسیدگی کننده، طبق نظر اکثریت قضات، دربارۀ ابرام یا نقض رأی موضوع فرجام خواهی اتخاذ تصمیم می کند و اگر رأی مطابق دلایل موجود در پرونده باشد، آن را ابرام و تأیید می کند و پرونده را به دادگاه صادرکنندۀ رأی اعاده می نماید، در غیر این صورت رأی را نقض می کند و با ذکر جهات نقض، رأی فرجامی صادر می کند و پرونده را به دادگاهی که به شرح زیر تعیین می شود، ارجاع می کند و دادگاه مرجوعٌ الیه مکلف به رسیدگی است: الف. اگر رأی منقوض به صورت قرار بوده، یا حکمی باشد که به علت نقص در تحقیقات، نقض شده، برای رسیدگی مجدد به دادگاه صادرکنندۀ رأی ارجاع می شود؛ ب. اگر رأی به علت عدم صلاحیت دادگاه نقض شده باشد، پرونده به دادگاهی که دیوان عالی کشور صالح بداند ارجاع می شود؛ ج. در سایر موارد نقض، پرونده به شعبۀ دیگر از همان حوزۀ دادگاه که رأی منقوض را صادر کرده، ارجاع می شود و اگر آن حوزه بیش از یک شعبه دادگاه نداشته باشد، به نزدیک ترین دادگاه حوزۀ دیگر ارجاع می شود (مادۀ ۴۰۱ قانون آئین دادرسی مدنی). علل نقض رأی در رسیدگی فرجامی در مادۀ ۳۷۱ قانون آئین دادرسی مدنی مشخص شده است. مقررات فرجام خواهی در باب پنجم از قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹ش (مواد ۳۶۶ الی ۴۱۶) آمده است.