فرانسیس بیکن

فرانسیس بیکن در ۲۲ ژانویه ۱۵۶۱ در لندن ( یورک هاوس ) در منزل پدرش سر نیکولاس بیکن متولد شد. پدر او بیست سال اول سلطنت ملکه الیزابتِ اول مُهردار سلطنتی بود. مادر بیکن لیدی آن کوک خواهر زن لرد بارلی خزانه دار ملکه الیزابت و یکی از مقتدرترین مردان انگلیس بود. این زن که دختر سِر آنتونی کوک، آموزگار خصوصی ادوارد ششم پادشاه انگلستان بود، در علم کلام متبحر بود و با اسقفهای زمان خویش به زبان لاتینی مکاتبه می کرد.
در دوازده سالگی بیکن را در کمبریج به کالج ترینیتی فرستادند جایی که با نهایت دقت از برنامه درسی قرون وسطایی تا حد زیادی به زبان لاتین پیروی کرد. اما بعداً از آن روش روگردان شده به روش تجربه گرائی متوسل شد و پس از سه سال آنجا را ترک کرد. وی با آنکه شانزده سال بیشتر نداشت در دفتر سفارت انگلستان در فرانسه مأموریتی به وی پیشنهاد شد و پس از آنکه مضرات و منافع این کار را خوب سنجید آن را پذیرفت. پدر او سِر نیکولاس ناگهان در سال ۱۵۷۹ وفات یافت. وی تصمیم داشت اموالی مادام العمر به فرانسیس بیکن تخصیص دهد ولی مرگ او بر اینکار سبقت گرفت و سیاستمدار جوان با عجله به لندن فراخوانده شد در حالی که در ۱۸ سالگی پدر خود را از دست داده بود و عایداتی هم نداشت. او به زندگی اسراف آمیز خو گرفته بود و برای او قناعت به زندگی ساده سخت می نمود. به همین جهت وارد رشته حقوق شد و برای به دست آوردن یک شغل سیاسی خویشان متنفذ خود را به تنگ آورد.
در۱۵۸۳ به سن ۲۲سالگی از تانتن به نمایندگی مجلس انتخاب شد. چند سال بعد لرد اسکس دوست بیکن توطئه ای بر ضد ملکه ترتیب داد تا او را زندانی کند و جانشینش را به تخت بنشاند. بیکن در نامه ای او را از این عمل بازداشت و به او نوشت که تا ابد به ملکه وفادار می ماند. اسکس در پی توطئه ای نافرجام بر ضد الیزابت زندانی شد تا اینکه موقتاً آزاد گردید، وی دوباره به جمع نیرو پرداخت و با قوای خود به سوی لندن حرکت کرد. بیکن به خشم تمام بر ضد اسکس قیام کرد و در این میان عضو دیوان عالی کشور گردید. اسکس دوباره گرفتار شد و او را به اتهام خیانت به محاکمه کشیدند. او مجرم شناخته شد و محکوم به مرگ گردید. شرکت بیکن در محاکمه اسکس او را تا مدتی منفور ساخت.

۲ - تکالیف سنگین و اعمال دست و پاگیر و بازدارنده رشد و نمّو و بلوغ قوای ادراکی فهم و عقل انسان و کند کننده احساسات و عواطف و افکار و خیالات انسان و در عوض تقویت کننده اوهامات و خرافات از قبیل ستایش و پرستش و نیایش و مناجات و دعا و عبادات و تسبیح و ذکر و احداث معابد و قربانی حیوانات در اطراف آنها و زیارت اماکن به اصطلاح مقدسه و تعیین قبله گاه و اوقات شرعی از طرف از طرف خداوند متعال و به امر وی و از آسمان بسان بلایا و آفات علاج ناپذیر بر وجود انسان نازل و تحمیل نگردیده اند بلکه جملگی میراث دوران حاکمیت آیین های بت پرستی می باشند و توسط بنیانگذاران ادیان و مخترعین یوغ های سنگین و سبک شرایع دینی اقتباس گردیده و بر گردن و دوش و گرده انسان بخصوص پیروان نهاده شده اند و آنهم با هدف و قصد و نیت و انگیزه باطنی زنده نگاه داشتن نام و نشان و اثر خویش در ذهن و زبان و خط انسان بخصوص پیروان و در حافظه یا خاطره تاریخ و آنهم همانطور که در بالا اشاره شد نه با تبعیت و پیروی از امر و کلام خداوند متعال بلکه متاثر از پرتوهای وسوسه گر نور ظلمانی آتش سوزان شهوت غریزه طبیعی نامجویی و نام آوری و شهرت طلبی در سطوح زندگی های ابتدایی ایلیاتی و طایفه ای و قبیله ای و قومی و بین اقوام در شرائط تاریخی و اعصار مختلف باستان.
۳ - خداوند متعال در هیچ زمان و مکانی و در هیچ بیزمانی و بیمکانی هیچ فرد انسانی را بابت پندارها و گفتار ها و رفتار های بد دنیوی و هر بابت دیگری هرگز مورد استنطاق و مؤاخذه و بازخواست و بازجوئی و ملامت و سرزنش قرار نخواهد داد و هیچ انسانی را به عذاب و جزای جهنمی محکوم و دچار و گرفتار نخواهد نمود.
۴ - نه تنها بیزمانی و بیمکانی بلکه زمان و مکان هم با یک سهم مساوی با آنها از ابعاد بیکران خداوند متعال می باشند. مفاهیم و یا پدیده های بیزمانی و بیمکانی مترادف و معادل و هم معنا با عدم وجود زمان و مکان نبوده و نمی باشند، بلکه نیم زوج های بنیادی همزاد و هم بازی و هم ارز زمان و مکان می باشند و هردو با کمیت های برابر و ماهیت های معکوس همدیگر اند و توسط خداوند متعال به دو بخش وسیع و از لحاظ اندازه متناهی و از لحاظ عددی نامتناهی و بیشمار تقسیم شده اند ؛ یکی مطلق و دیگری نسبی. لذا متفکرین و اندیشمندان دینی که فقط بیزمانی و بیمکانی را از صفات خداوند متعال می پندارند و تعریف آنها را معادل و هم معنا با عدم وجود زمان و مکان می دانند و آنها را در ورای زمان و مکان قرار می دهند و به وجود آنها افتخار می ورزند، در وادی های بی آب و علف و سراب های فریب دهنده در افق های دور دست اوهام خرد یا عقل محض پرسه می زنند. همچنین نه تنها روح بلکه ماده هم با یک سهم مساوی با روح امر خداوند می باشد. ماده و روح هم درست مثل زمانمکان و بیزمانی و بیمکانی، نیم زوج های بنیادی همزاد و هم بازی و هم ارز و هم ارزش می باشند و هرگز از هم جدا نمی شوند و هیچکدام به تنهایی به تجرد نمی رسند. اما قابل تبدیل بهمدیگر می باشند و این تبدیل مثل انرژی و جرم در حیطه توانایی علمی و فنی انسان قرار ندارد بلکه در میدان های بیکران قدرت و علم خداوند متعال و روان لایه درونی قطب های مادی و روحی می باشد.
۵ - این انسان نیست که به تنهایی و به مثابه تافته ای جدا بافته از تار و پود های طبیعت و کیهان بسوی رجعت یا بازگشت به خداوند متعال در راه و سفر و سیر و سلوک باشد، بلکه این خود خداوند است که در قالب کل کیهانی در محتوای هرکدام از جهان های موازی و مساوی و بیشمار بهمراه اجزای غیر زنده و زنده نباتی و حیوانی و انسانی خویش بسوی بازگشت به نظام احسن آفرینش مبداء در معاد در حرکت و سفر می باشد. این آمدن و رفتن یا بازگشتن از طریق چرخه یا گردش وقوع مه بانگ های هفتگانه و متوالی بر اثر نوسانات متوالی باز و بسته شدن یا انبساط و انقباض محتوای کیهان یا جهان جاری گشته و ساری می باشد و نه از راه یا طریقی دیگر. ما انسان ها بهمراه بقیه موجودات و در بطن و بستر تار و پود های کیهانی بسوی بی نهایت در سفر نیستیم بلکه در بطن بینهایت و در محتوای هرکدام از جهان های موازی و مساوی و بیشمار در طول راه و سفر بی پایان به سر می بریم و آنهم بطور منقطع و نه پیوسته، یعنی به شکل سفر های مقطعیِ نزولی و صعودی بین نظام های احسن آفرینش متوالی و بیشمار با مراتب و درجات مختلف تکاملی فراوان با هدف رسیدن انسان به سطح مطلقیت خداوند متعال و از آنحاییکه انسان هیچگاه نمی تواند به چنین سطحی ارتقاء یابد، به همین علت و دلیل ، این راه و این سفر بی پایان محسوب می شوند. علاوه بر این، ما انسان ها بطور همزمان در طول یک راه و سفر بی پایان دیگر هم قرار داریم و آن عبارت است بی شماری از لحاظ عددی. این سفر در خارج از جهان های اولیه یا قدیمی صورت میگیرد و آنهم با افزایش تعداد جهان ها بصورت لایه بر لایه بسوی بیشماری در اطراف جهان های اولیه.
۶ - خداوند متعال موجودی است لایه تناهی؛ نامتناهی ؛ بیکران و یا بینهایت و آنهم در دو جهت؛ یکی بسوی بیرون و دیگری بسوی درون و دارای ابعاد فراوان که همگی بر هم منطبق و بیکران می باشند، لذا هیچ چیز و هیچ کس دیگری، خواه فنومنی و تجربی و خواه نومنی و غیر تجربی، غیر از او نه وجود دارد و نه می تواند وجود داشته باشد.
۷ - همه چیز در چارچوب طرح مطلق آفرینش و بر اساس مفاد و آئین نامه های اجرایی ثابت و پایدار و تغییر ناپذیر آن در حرکت و تغییر و تحول و یا ثابت و تحول ناپذیر و غیر متغیر می باشد. به عنوان مثال ایده ها یا فرم ها و یا شکل و صورت های کلیه موجودات مفید زنده و غیر زنده و تک تک افراد انسانی که در نظام احسن آفرینش مبداء یک بار برای همیشه در سطح کمال ایده آل خوبی و زیبایی آفریده شده و از حیات یا زندگی جاودانه برخوردار گردیده اند، در ذهن و خاطره یا حافظه بیکران خداوند متعال یک بار برای همیشه ثبت گردیده و بطور جاودانه هیچ گونه تغییری در آنها صورت نمی گیرد. از همه مهم تر اینکه خداوند متعال قبل از آفرینش مجموعه وسیعی از جهان اولیه ، بینهایت زمان در اختیار داشته و طرح آنها را یک شبه و یک روزه نریخته و آنها را ظرف شش روز نیآفریده است بلکه بطور مطلق همزمان و یکباره و تصمیمات خودرا قبل از آفرینش جهان ها از پیش و یک بار برای همیشه با قدرت و علم و آگاهی و یقین و قاطعیت و اطمینان مطلق و بیکران گرفته است و پس از آن بطور جاودانه در تصمیمات اولیه خود هیچگونه تجدید نظری نمی نماید و در کار خود هیچ گونه دخالت دیگری نمی کند و هرکدام از جهان ها را بطور کامل مستقل و خود کفا و خود مختار و خودکار آفریده است، طوریکه جاودانه از بیرون به هیچگونه دخالتی نیاز نداشته باشند. لذا آنانیکه در انتظار دریافت امداد های غیبی به سر می برند و یا خیال پیاده کردن قوانین الاهی ( الهی ) را در دل و سر خویش می پروارنند، در وادی های بی آب و علف اوهامات در آنسوی واقعیت عینی سراب های کوثر و زمزم را مشاهده می کنند.
۷ - هر نظام فلسفی و هر بینش و باور اسطوره ای و حماسی و آیینی و دینی که در آینده به پیدایش برسد و یا در طول تاریخ تاکنون به ظهور و پیدایش رسیده است، اگر در چارچوب اصول بالا نگنجد نمی تواند حقیقت داشته باشد.

الف - کلیه آئین های بت پرستی در اعصار مختلف باستان و قبل از پیدایش آئین یکتاپرستی.
ب - آئین یکتا پرستی که در اصل و ریشه از طرف خداوند متعال و به امر وی و از آسمان نازل نگردیده و بر انسان تحمیل نشده است بلکه فرزند راستین و وارث بر حق آئین های مختلف بت پرستی می باشد و ادامه دهنده شجاع و مفتخر راه و کمال نهائی آنها ست . این دو عمل یعنی بیت پرستی و یکتا پرستی در پیشگاه بیکران خداوند متعال هر دو هم سطح و به یک سهم مساوی پست و بی ارزش و پیش و ما افتاده می باشند.
پ - پرستش بت وار ایل و طایفه و قبیله و قوم و آئین و دین و مذهب و پنداشتن و باور داشتن به محتوای کتب دینی به عنوان کلام خداوند که گویا در قالب وحی به گوش سر نویسندگان این کتب بطور مستقیم یا بدون واسطه و یا بطور غیر مستقیم یا باواسطه ابلاغ گردیده باشد.
ت - پرستش اشتباهی ظلمت و جهل در باطن و در ظاهر آنرا طرفداری از نور و روشنایی و علم دانستن و و آنرا به خورد دیگران دادن.
فرانسیس یا فران زیس ، حواس پنجگانه را به یک آینه محدب یا مقعر ( مثل عدسی ) تمثیل نموده است که تصویر واقعیت را بصورت کج و معوج و اوهامی به خورد قوای ادراکی فهم و عقل انسانی می دهد و معتقد بوده است که این آیینه باید تخت شود تا انسان بتواند در آن تصویر حقیقی خود و واقعیت و احیانا خداوند را مشاهده کند. من حقیقتا متحیرم از اینکه فارسی زبانان با پیروی از مترجمین عهد عباسی و اموی واژه یونانی اُرگانون با حروف لاتین به شکل Organon را که به معنای ارگان یا عضو زنده و یا ابزار می باشد، بصورت ارغنون می نویسند و تلفظ می کنند. و جالب تر اینکه نمی دانند که واژه ارغنون به چه معناست و اگر معنای آنرا از آنان به پرسیم ، در پاسخ میگویند که یکی از آثار بسیار مهم ارسطو فیلسوف یونان باستان و یکی از حکیمان الاهی و شاگرد افلاطون و استاد اسکندر مقدونی بوده است. واژه Induction با تلفظ به زبان انگلیسی اینداکشن و به زبان آلمانی ایندوکسیون که کانت در نقد خرد یا عقل محض یا ناب از آن استفاده کرده است از دیدگاه باکون به معنای از خاص به عام رسیدن ، یعنی از جزء به کل رسیدن و نه از کل به جزء رسیدن بوده است. به بیانی دیگر یعنی از زمین بسوی آسمان صعود کردن و نه از آسمان بسوی زمین نزول یافتن بسان هبوط آدم و حوا و طرد و تبعید آنان از باغ بهشت و پیشگاه بیکران خداوند متعال به روی کره زمین.

لیدی آن کوک خود آموزگار پسرش بود و در تربیت و تعلیم او از هیچ چیز دریغ نداشت. فرانسیس چند برادر بزرگتر از خود نیز داشت و خود نیز کودکی تیز هوش بود. اما او در سال های اولیه زندگی خود هیچ برجستگی از خود نشان نداد و این سال ها را در لندن نزد مادر و پدرش گذراند. ملکه او را می شناخت و به شوخی او را مهردار آینده خود می خواند.
در 1573 م در سن دوازده سالگی بیکن وارد کمبریج در ترینتی کالج گردید و تا 1576 م در آن جا ماند و فلسفه اسکولاستیک را در آن جا تحصیل کرد و در عین حال تحصیلات قضایی خود را در همان جا آغاز نمود.
بیکن در سال 1576 م کالج را رها کرد و از طریق سرآمیاس پولت، سفیر کبیر انگلستان در دربار هانری سوم که دوست پدرش بود، به دربار فرانسه راه یافت.
در سال 1578 م پدر فرانسیس بیکن ناگهان درگذشت و او به انگلستان احضار گردید. پدرش قصد داشت که اموالی را مادام العمر به فرانسیس تخصیص دهد ولی مرگ او بر این کار سبقت گرفت. پس بیکن بر آن شد که در صدد پیدا کردن شغل پر سودی بر آید و از این رو معلومات حقوقی خود را تکمیل کرد و به وکالت دعاوی مشغول گردید.
در سال 1580 م در انجمن «گرنر این» که انجمنی مرکب از حقوق دانان بود عضو فعال و موثری گردید.
جاه طلبی و بلند پروازی بیکن با دادرسی های توام با موفقیت خرسند نمی گردید. آن چه او می خواست احراز یک مقام سیاسی در دربار بود. عموی فرانسیس، بورلی، مقام مهمی در آن جا اشغال کرده بود با این حال بیکن جزء عنوان متوسطی را نتوانست تحصیل نماید و آن «مشاور فوق العاده ملکه» بود.
این ناکامی باعث شد که بیکن سعی کند از راه پارلمان وارد حیات سیاسی شود، در نتیجه در 1584 م به عضویت مجلس عوام انتخاب گردید و به عنوان مشاور «ارل اسکس» ( یکی از چهره های سیاسی معروف انگلیس ) مشغول به کار گردید.
ترفیعات بیکن در مدارج سیاسی انگلستان ادامه یافت و در 1586 و 1588 م نیز مجداداً به به عضویت مجلس عوام برگزیده گردید.
در سال 1595 م چندین نوشته سیاسی و قضایی منتشر کرد و برای جشنی که توسط اسکس به افتخار الیزابت برپا گشت قصیده ای سرود که در نتیجه ملکه مزرعه ی مهمی را به او اهدا کرد.
در سال1597 م نخستین چاپ انگلیسی کتاب «تتبعات اخلاقی و سیاسی» خود را منتشر نمود و در مجلس عوام از تمام درخواست های کمک خرج دربار پشتیبانی کرد و سرانجام مشاور معمولی ملکه گردید.
بیکن در سال 1607 م معاون دادستان و شش سال بعد دادستان کل انگلستان گردید.
در سال 1616 م رایزن سلطنتی و سال بعد از آن مهردار سلطنتی گردید و نهایتاً در پنجاه و هفت سالگی به مقام صدارت عظمای انگلستان دست یافت.
در سال 1621 م به اخذ رشوه در محاکماتی که سمت قضاوت در آن ها را بر عهده داشت، متهم گردید و البته این اتهام را نیز پذیرفت.
در اواخر عمر مغضوب دربار انگلیس گردید و خانه نشین شد و به تألیف و پژوهش پرداخت. در دوران فعالیت های سیاسی غیر از مورد پذیرش رشوه از طرف او، رفتار ناجوانمردانه و غیراخلاقی هم از او دیده شده که مورد انتقاد بسیاری از مورخان تاریخ فلسفه قرار گرفته است. ماجرا مربوط به «ارل اسکس» یکی از رجال معروف آن زمان بریتانیا است که حمایت ها و کمک های او نقش بسیار مهمی در ارتقاء شغلی و سیاسی بیکن داشته است، اما بیکن در زمانی که اسکس مغضوب دربار انگلیس گردیده بود، نه تنها از او حمایت و یا به او کمکی نکرد، بلکه به صف مخالفان اسکس پیوست و در محکومیت او نقش بازی کرد. درباره ی این رفتار ناجوانمردانه و غیراخلاقی بیکن صدها جلد کتاب نوشته شده است. ( 1 )
دورانی که بیکن در دربار انگلیس به فعالیت سیاسی می پرداخت هم زمان بود با آغاز شکل گیری امپراطوری استعماری دولت انگلستان علیه ملل و دول آسیایی و بیکن یکی از کارگزاران این رفتارهای استعمارگرانه ی دولت انگلستان بود. ( 2 )
فرانسیس بیکن در نهم آوریل سال 1626 م در شصت و پنج سالگی درگذشت.

آثار
از آثار معروف فرانسیس بیکن می توان از کتاب های «ارغنون جدید»، «فزونی و ارجمندی دانش»، «تاریخ هانری هفتم»، «احیای بزرگ»، «مقالات»، «رد فلسفه ها»، «افکار و نتایج» و نهایتاً «آتلانتیس نو» نام برد.

اندیشه
فرانسیس بیکن فیلسوف انگلیسی در دنیای فلسفه جایگاه ویژه ای دارد. بسیاری وی را محور اصلی تحول فکری در قرون وسطی می دانند تا جاییکه پایان تفکر کلیسا را به اندیشه های او نسبت می دهند.

- پدر فلسفه ی تجربی و علوم جدید
فرانسیس بیکن را می توان پدر فلسفه ی تجربی و پوزیتیویستی انگلستان دانست. او بر خلاف رویکرد فلاسفه باستانی و قرون وسطی تعریف جدیدی از معرفت و هدف علم آموزی ارائه داد. بیکن صراحتاً این نظر را مطرح می کند که غایت علم آموزی، ارتقاء معنوی و یا رشد وجودی انسان نیست بلکه هدف، افزایش قدرت آدمی است. شاید بزرگ ترین تأثیر بیکن در فلسفه غربی همانا نقش او در پیدایی و تأسیس «علوم تجربی» یا «علم مدرن» یا همان Science می باشد.
«او تمام نظام های فلسفی را اعم از فلسفه های کهن و معاصر بی حاصل و بی فایده انگاشت و به اندیشه ی احیاء و تجدید بنای فلسفه افتاد و طرحی نو در انداخت و آن را «احیای کبیر» نام نهاد. می خواست به هر نحوی که شده طرحش را به پایان برساند تا آرمان خود را که اصلاح تمام علوم و معارف بشری بود جامعه ی عمل بپوشاند. » ( 3 )
در بررسی ماهیت علم جدید یا همان Science پی می بریم که مبادی و غایات نظری آن مبنائاً با آنچه که در جهان باستان و یا قرون وسطی «علم» نامیده می شد، تفاوت دارد. مبادی نظری علم جدید، فلسفه های اومانیستی و کم . . .