فخر رازی

وی معروف به ابن الخطیب و ملقب به فخرالدین است و به امام رازی یا امام فخر رازی نیز شهرت دارد. او بر علوم عقلی و علوم نقلی، تاریخ، کلام، فقه، اصول و علوم ادبی عصر خود تسلط کامل داشت. کتاب هایش در دوران حیات او بسیار مورد استقبال قرار گرفت و به عنوان کتب درسی از آن ها استفاده می شد. بسیاری از اندیشمندان، فخر رازی را نخستین کسی می دانند که فلسفه و کلام را به هم آمیخته و از این نظر، الگوی بسیاری از متکلمان پس از خود شده است. پدرش ضیاءالدین عمر بن حسین طبرستانی، خود از بزرگان علم و عرفان بود که از آمل به ری مهاجرت کرده بود.
رازی معاصر و همدرس شیخ اشراق بود. هر دوی آنها در مراغه نزد مجدالدین جیلی درس می خواندند و به همین علت هر دو در پاره ای از نظریات انتقادی بر بعضی از مباحث منطقی مشابهاتی دارند که این نظریات ملهم از استادشان بوده است.
برجسته ترین دورهٔ زندگی فخر رازی در شهر هرات بوده و در مجمع درسی اش بیشتر از دو هزار دانشمند شرکت می کردند و حتی در هنگام سواری نیز بیش از سیصد نفر از فقیهان و شاگردانش برای بهره بردن از دانشش او را همراهی می کردند. وی در اصول و کلام مذهب اشعری و در فروع و فقه مذهب شافعی اِشراف داشت. برای فراگیری علم و تدریس و تقریر خطابه های علمی به شهرهای بزرگ و مراکز علمی از جمله خوارزم سفر کرد. در آنجا با معتزله به بحث و مجادله افتاد و سرانجام از آنجا اخراج شد. بعداً به فرارود و شهرهای بخارا، سمرقند، خجند و چندین شهر دیگر سفر و با فقها و علما مناظراتی کرد و بر همه فائق آمد و هیچکس را یارای بحث و مناظره با او نبود. گاهی هم در مباحثه تند می شد و بدگویی می کرد. او سخنرانی چیره زبان و مورد احترام فوق العادهٔ پادشاهان و حکام زمان خود بود. رازی ثروت زیادی داشت و در علوم فقه، تفسیر، کلام، فلسفه، طب و ریاضیات متبحر بود و در تمام این زمینه ها تألیفاتی دارد که شهرت و اهمیت زیادی پیدا کرده اند و در سراسر ممالک اسلامی مورد بحث و تحقیق قرار می گیرند. فخر رازی، در اواخر زندگی اش در هرات ساکن بود. در آن زمان، هرات نیز در تصرف محمد خوارزمشاه بود. وی نخستین کسی بود که از شیوهٔ «سَبْر» و «تقسیم» در کتاب هایش استفاده کرد؛ به این معنی که هر مسئله ای را با موشکافی کم نظیری می شکافت، آن را به کوچک ترین اجزای سازندهٔ آن تجزیه می کرد و از همهٔ زوایا و وجوه با آن برخورد می کرد. امام فخر رازی پس از ازدواج صاحب سه پسر و دو دختر شد که نام پسران خود را محمد، ضیاالدین و شمس الدین گذاشت.