فتوح البلدان

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] فتوح البلدان یا کتاب البلدان الصغیر تألیف احمد بن یحیی بلاذری است.این اثر از مهم ترین کتاب هایی است که دربارۀ فتوحات مسلمانان از زمان هجرت پیامبر(ص) به دست ما رسیده است؛ ظاهرا تفصیل آن، اثر بزرگتر و ناتمامی از او در همین موضوع به نام کتاب البلدان الکبیر است که مؤلف مجال اتمام آن را نیافته است. مسعودی این کتاب را در باب فتوح از بهترین کتاب ها می داند.
این کتاب دربارۀ جنگ های پیامبر(ص)، اخبار ردّه، فتوح شام، قبرس، جزیره، ارمنستان، مصر، مغرب، افریقیه، اندلس، فتح عراق (سواد)، ایران، سند و سرانجام مباحثی؛ چون احکام زمین های خراج، عطا در خلافت عمر، خاتم، نقود و خط است. بلاذری با استفاده از آثار مورخان و راویان و سفرهای شخصی و معمولا با تحقیقاتی دربارۀ آنها، روایت های متعادلی پدید آورده و از آوردن گزارش های مکرر یا متناقض از رویدادی واحد خودداری ورزیده است. در این کتاب، ملاحظاتی که برای تاریخ فرهنگ و اوضاع اجتماعی اهمیت دارد، با روایات تاریخی درآمیخته است؛ مثلا مؤلف دربارۀ تغییر زبان رسمی دیوان های دولتی از یونانی و فارسی به عربی بحث کرده، یا از منازعۀ اعراب و رومیان شرقی بر سر استعمال عبارات مذهبی مسلمانان در بالای نامه هایی که از مصر می رسید، و نیز از حکم دربارۀ زمین های خراج، استعمال مهر و ضرب و نشر مسکوکات، و تاریخ خط عربی و برگرداندن دیوان فارسی به تازی سخن به میان آورده است که اطلاعات گسترده ای از امور فرهنگی و اجتماعی آن زمان به دست می دهد. فتوح البلدان برای تاریخچۀ فتح ایران و سرزمین های همسایۀ ایرانی در قفقاز، افغانستان و آسیای مرکزی بیشترین اهمیت را دارد و اغلب، با اطلاعات جدید، مطالب تاریخ طبری را تکمیل می کند. در این کتاب بخش های جداگانه ای به تسخیر عراق، جبال، ری، قومس، آذربایجان، گرگان، طبرستان، اهواز، فارس، کرمان، سیستان، کابل، خراسان و ماوراءالنهر با شرح و تفصیل بیشتر اختصاص دارد. یکی از منابع دست اول او، نوشته های ابوعبیده معتبر بن مثنی، لغوی معروف، است که اطلاعات او در دیگر منابع موجود نیست؛ مانند مطلبی دربارۀ اعراب که نخستین بار در دورۀ خلافت عثمان و در زمان حکومت عبدالله بن عامر بن کریز در خراسان از جیحون عبور کردند.
این کتاب، نخستین بار، به کوشش میخائیل یان دخویه با مقدمه ای سودمند به زبان لاتینی، در 1863 - 1866 در لیدن به چاپ رسید. ترجمۀ آن را فیلیپ خوری حتی F.K.Hitti و مورگوتن F.C.Murgotten انجام دادند و با نام آغاز حکومت اسلامی The origirs the Islamic State در نیویورک بین سال های 1916 و 1924 انتشار یافت. در چاپ دیگر این ترجمه که در 1966 در بیروت منتشر شد، نام مترجم؛ یعنی مورگوتن حذف شده و کتاب تنها تا صفحۀ 316 از متن تصحیح شدۀ دخویه را در بر دارد؛ و در هیچ جای کتاب هم اشاره ای به حذف مطالب نشده است. ترجمۀ آلمانی فتوح البلدان که فقط تا صفحۀ 239 از چاپ دخویه ادامه یافت به وسیلۀ رشر Rescherدر لایپزیگ در سال های 1917 - 1923 منتشر شد. چاپ های دیگری از این کتاب را در 1956 صلاح الدین منجد، در 1957 عبدالله انیس الطبّاع و عمر انیس الطبّاع در بیروت، و در 1959 محمد رضوان در قاهره به چاپ رسانده اند.
دو ترجمه از این کتاب به فارسی در دست است: نخست ترجمۀ بخش مربوط به ایران توسط آذرتاش آذرنوش (1364ش) و دیگری ترجمۀ کامل کتاب با مقدمه و فهارس به قلم محمد توکل (1367ش).
مطالعه کتاب فتوح البلدان در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور

[ویکی فقه] فتوح البلدان (ترجمه). «فتوح البلدان»، ترجمه ای فارسی به قلم دکتر محمد توکل، از کتاب احمد بن یحیی بلاذری است.
«فتوح البلدان»، ترجمه ای فارسی به قلم دکتر محمد توکل، از کتاب احمد بن یحیی بلاذری است. در ابتدای اثر مقدمه مفصل و مفیدی به قلم مترجم آمده است.
← هدف خود از ترجمه
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.

[ویکی نور] فتوح البلدان (ترجمه). فتوح البلدان، ترجمه ای فارسی به قلم دکتر محمد توکل، از کتاب احمد بن یحیی بلاذری است. در ابتدای اثر مقدمه مفصل و مفیدی به قلم مترجم آمده است. وی هدف خود از ترجمه این اثر را این می داند که خواننده ایرانی به منابع اصیل تاریخ کشور خود و جهان اسلام دسترسی مستقیم پیدا کند و آب از سرچشمه بنوشد و خرد خود را - فارغ از اندیشه ها و روشها - برای درک حقایق تاریخی به کار اندازد.
همچنین سبب گزینش این کتاب را ویژگی های ممتاز و منحصر به فرد این اثر دانسته است: «فتوح البلدان از جمله منابع کم نظیر و در مواردی بی نظیر - تاریخ ایران و جهان اسلام در قرن های هفتم، هشتم و نهم میلادی به شمار می رود، و نه تنها در دوران متأخر، بلکه طی قرون متمادی به عنوان یکی از مهم ترین منابع خاورمیانه و جهان عرب مورد استفاده محققان و تاریخ نویسان بوده است».
مقدمه مترجم در سه بخش تنظیم شده است: 1- زندگی بلاذری، 2- آثار بلاذری، 3- کتاب فتوح البلدان؛ که به جهت اهمیت این مطالب خلاصه ای از آن ارائه می شود:
بررسی روش بلاذری، همه جانبه بودن کتاب و اهمیت آن به لحاظ علوم جغرافیا و انساب از دیگر مطالب مفیدی که در این بخش مورد مطالعه قرار گرفته است.
مترجم تلاش کرده است که در عین سلیس و روانی با نثری ادبی که با آثار تاریخی همخوانی بیشتری دارد کار را به انجام رساند و در این جهت موفق بوده است. از جمله نکات دیگری که لازم است خواننده به آنها توجه کند بدین شرح است:

[ویکی فقه] فتوح البلدان (کتاب). فتوح البلدان یا کتاب البلدان الصغیر تالیف احمد بن یحیی بلاذری است.
فتوح البلدان یا کتاب البلدان الصغیر تالیف احمد بن یحیی بلاذری است. این اثر از مهم ترین کتاب هایی است که درباره فتوحات مسلمانان از زمان هجرت ] پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلّم به دست ما رسیده است؛ ظاهرا تفصیل آن، اثر بزرگتر و ناتمامی از او در همین موضوع به نام کتاب البلدان الکبیر است که مؤلف مجال اتمام آن را نیافته است. مسعودی این کتاب را در باب فتوح از بهترین کتاب ها می داند.
گزارش محتوا
این کتاب درباره جنگ های پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم، اخبار رده، فتوح شام، قبرس، جزیره، ارمنستان، مصر، مغرب، افریقیه، اندلس، فتح عراق (سواد)، ایران، سند و سرانجام مباحثی؛ چون احکام زمین های خراج، عطا در خلافت عمر، خاتم، نقود و خط است. بلاذری با استفاده از آثار مورخان و راویان و سفرهای شخصی و معمولا با تحقیقاتی درباره آنها، روایت های متعادلی پدید آورده و از آوردن گزارش های مکرر یا متناقض از رویدادی واحد خودداری ورزیده است. در این کتاب، ملاحظاتی که برای تاریخ فرهنگ و اوضاع اجتماعی اهمیت دارد، با روایات تاریخی درآمیخته است؛ مثلا مؤلف درباره تغییر زبان رسمی دیوان های دولتی از یونانی و فارسی به عربی بحث کرده، یا از منازعه اعراب و رومیان شرقی بر سر استعمال عبارات مذهبی مسلمانان در بالای نامه هایی که از مصر می رسید، و نیز از حکم درباره زمین های خراج، استعمال مهر و ضرب و نشر مسکوکات، و تاریخ خط عربی و برگرداندن دیوان فارسی به تازی سخن به میان آورده است که اطلاعات گسترده ای از امور فرهنگی و اجتماعی آن زمان به دست می دهد. فتوح البلدان برای تاریخچه فتح ایران و سرزمین های همسایه ایرانی در قفقاز، افغانستان و آسیای مرکزی بیشترین اهمیت را دارد و اغلب، با اطلاعات جدید، مطالب تاریخ طبری را تکمیل می کند. در این کتاب بخش های جداگانه ای به تسخیر عراق، جبال، ری، قومس، آذربایجان، گرگان، طبرستان، اهواز، فارس، کرمان، سیستان، کابل، خراسان و ماوراءالنهر با شرح و تفصیل بیشتر اختصاص دارد. یکی از منابع دست اول او، نوشته های ابوعبیده معتبر بن مثنی، لغوی معروف، است که اطلاعات او در دیگر منابع موجود نیست؛ مانند مطلبی درباره اعراب که نخستین بار در دوره خلافت عثمان و در زمان حکومت عبدالله بن عامر بن کریز در خراسان از جیحون عبور کردند.
وضعیت کتاب
این کتاب، نخستین بار، به کوشش میخائیل یان دخویه با مقدمه ای سودمند به زبان لاتینی، در ۱۸۶۳- ۱۸۶۶ در لیدن به چاپ رسید. ترجمه آن را فیلیپ خوری حتی. و مورگوتن. انجام دادند و با نام آغاز حکومت اسلامی در نیویورک بین سال های ۱۹۱۶ و ۱۹۲۴ انتشار یافت. در چاپ دیگر این ترجمه که در ۱۹۶۶ در بیروت منتشر شد، نام مترجم؛ یعنی مورگوتن حذف شده و کتاب تنها تا صفحه ۳۱۶ از متن تصحیح شده دخویه را در بر دارد؛ و در هیچ جای کتاب هم اشاره ای به حذف مطالب نشده است. ترجمه آلمانی فتوح البلدان که فقط تا صفحه ۲۳۹ از چاپ دخویه ادامه یافت به وسیله رشر. در لایپزیگ در سال های ۱۹۱۷- ۱۹۲۳ منتشر شد. چاپ های دیگری از این کتاب را در ۱۹۵۶ صلاح الدین منجد، در ۱۹۵۷ عبدالله انیس الطباع و عمر انیس الطباع در بیروت، و در ۱۹۵۹ محمد رضوان در قاهره به چاپ رسانده اند. دو ترجمه از این کتاب به فارسی در دست است: نخست ترجمه بخش مربوط به ایران توسط آذرتاش آذرنوش (۱۳۶۴ ش) و دیگری ترجمه کامل کتاب با مقدمه و فهارس به قلم محمد توکل (۱۳۶۷ ش).
منبع
...

دانشنامه آزاد فارسی

فُتوحُ البُلدان
نوشتۀ احمد بن یحیی بَلاذُری ( ـ ح ۲۷۹ق)، کتابی به عربی در فتوحات مسلمانان. این کتاب، آخرین و به گفتۀ برخی مورخان، معتبرترین کتابی است که در این باره نوشته شده است. او اثر خود را با استفاده از اغلب کتاب هایی که پیش از وی تألیف یافته و نیز با کسب خبر و اطلاع از گروهی بی شمار از بزرگان، دانشمندان، راویان و نیز افراد ناشناخته و گمنامی که در هنگام سفر و حَضَر با آنان گفت وگو داشته، نوشته و درستی اخبار و روایات و تلخیص روایات مشابه را نیز از نظر دور نداشته است. بلاذری، کتابش را به چند باب تقسیم کرده و هر باب را به فتح شهر یا کشوری اختصاص داده و ضمن آن، حوادثی را که از ابتدای فتح تا زمان خود او در آن شهر رخ داده بیان کرده است. وی چند باب کوتاه نیز بر کتاب خود افزوده و به شرح برخی از مظاهر رایج تمدن اسلامی نیز، چون کاغذ، خط، برگرداندن دیوان فارسی به عربی و حکم زمین های خراج، پرداخته است. تاریخ نگارش کتاب معلوم نیست، اما قطعاً بعد از ۲۵۵ق بوده است. محمد توکل این کتاب را به فارسی ترجمه کرد (تهران، ۱۳۳۷ش) و آذرتاش آذرنوش نیز بخش مربوط به ایران آن را ترجمه کرده است (تهران، چاپ دوم: ۱۳۶۴ش).

پیشنهاد کاربران

نام کتابی از احمدبن یحیی بن جابربن داوود بلاذری ( مورخ، جغرافی دان و نسب شناس قرن سوم هجری ) در باره ی کشورگشایی های مسلمانان.

بپرس