فتنه

[ویکی فقه] فتنه، اختلاف، نزاع و درگیری؛ گمراهی و گناه ؛ کفر است.
فتنه در اصل به معنای آزمایش و امتحان آمده است و به مناسبت در معانی متعدد و متنوعی به کار می رود؛ از آن جمله معانی یاد شده در شناسه و نیز رسوایی، قتل ، جنگ ، سوزاندن و اولاد می باشد. مقصود از فتنه در کلمات فقها بر حسب مورد استعمال و کاربرد آن مختلف است که به آنها اشاره خواهد شد.
احکام مرتبط
از احکام آن در بابهای جهاد ، تجارت ، نکاح و وقف سخن گفته اند.
← در جهاد
۱. ↑ لسان العرب، واژه «فتن».۲. ↑ جواهر الکلام، ج۲۲، ص۷۳.
...

[ویکی اهل البیت] فتنه، تخلیص وجداسازی بخش پنهانی ناسالم چیزی از بخش سالم آنرا است.
اصل این واژه چنانکه در مجمع البحرین آمده «فتنت الفضة» است یعنی زرگر چون نقره را در آتش می نهد که بخش ناسالمش جدا شود می گوید: نقره را خالص نمودم. و این به معنی آزمایش نیست که وی آن کار را از پیش به وسیله محک انجام داده است.
آنچه از این ماده در قرآن کریم آمده اعم از فعل و اسم وموارد استعمال حقیقی و مجازی چون به دقت بنگری همه بدین معنی است.
فتنه که در قرآن آمده به چند قسم است:
1 ـ پدید آورنده و عامل فتنه وتخلیص خود خداوند است که به مقتضای آفرینش بشر در رابطه با تکلیف وتعدیل اراده، وی را به عواملی چون زن وفرزند ومال ومقام وفقر وغنا در معرض تخلیص قرار می دهد و او را متذکر می سازد که اینک تو در برابر این عامل جدا سازنده قرار داری خویشتن را مهیا ساز مبادا بخش خطرناک درون وجودت (چون غلبه هوی و حب مال و جاه و زن و فرزند که از حد اعتدال برون رود) ترا در خود فرو برد وبه انسانیتت خاتمه دهد:
(واعلموا انما اموالکم واولادکم فتنة) و (وجعلنا بعضکم لبعض فتنة) و (ونبلوکم بالشر والخیر فتنة). وگاه خداوند بر قوم وملتی یا فردی به علت عناد ولجاج آنها در برابر اوامر پروردگار عامل تخلیصی جز آنچه ملازم هر کسی بوده مانند بیماری یا فقر عمومی یا گرفتاری فردی برانگیزد که در چنان فتنه ای جامعه تخلیص شود وافراد سالم از ناسالم جدا گردند: (انّا مرسلوا الناقة فتنة لهم) و (فلیحذر الذین یخالفون عن امره ان تصیبهم فتنة) و (واتقوا فتنة لا تصیبنّ الذین ظلموا منکم خاصّة) و (ان هی الاّ فتنتک).
2 ـ پدید آورنده آن بشر است. مانند کیشهای باطل وبدعتهای ضلال ومذاهب انحرافی. (وقاتلوهم حتی لا تکون فتنة) و (لقد ابتغوا الفتنة من قبل وقلّبوا لک الامور).
حضرت علی (ع) فرمودند : «انما بدء وقوع الفتن اهواء تتبع واحکام تبتدع یخالف فیها کتاب الله ویتولی علیها رجال رجالا علی غیر دین الله، فلو انّ الباطل خلص من مزاج الحق لم یخف علی المرتادین ولو انّ الحق خلص من لبس الباطل انقطعت عنه السن المعاندین ولکن یؤخذ من هذا ضغث ومن هذا ضغث فیمزجان فهنا لک یستولی الشیطان علی اولیائه وینجو الذین سبقت لهم من الله الحسنی».

[ویکی الکتاب] معنی فِتْنَةٌ: وسیله آزمایش - گرفتاری که جنبه آزمایش دارد - وسیله و سبب عذاب - عذاب (کلمه فتن در اصل به معنای این عمل بوده که طلا را در آتش کنند تا خوبی و بدیش معلوم شود ، آن وقت استعمالش را توسعه داده داخل کردن هر چیز در آتش و یا سوزاندنش همچنین آزمودن آن را فتنه...
معنی تَکُنْ: می شود (در جمله "إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَکُن فِتْنَةٌ "جزمش به دلیل جواب شرط بودن است )
معنی فَاتِنِینَ: گمراه کننده گان مردم (جمع فاتن است که اسم فاعل از فتنه به معنای گمراه کردن مردم است )
معنی لَا تَفْتِنِّی: مرا به فتنه نینداز(مرا به نا ملایمات مبتلا نساز یا مرا با روبرو شدن با غنائم جنگ دچار غرور و فریب نساز)
معنی لَا تَکُونَ: تا نباشد(در عبارت "حَتَّیٰ لَا تَکُونَ فِتْنَةٌ " به دلیل حرف "حَتَّیٰ" آخر آن منصوب شده است)
معنی یَفْتِنُونَکَ: تو را به فتنه بیندازند - تو را منحرف سازند (کلمه فتن در اصل به معنای این عمل بوده که طلا را در آتش کنند تا خوبی و بدیش معلوم شود ، آن وقت استعمالش را توسعه داده داخل کردن هر چیز در آتش و یا سوزاندنش همچنین آزمودن آن را فتنه خواندهاند و در داخل آتش شد...
معنی مَفْتُونُ: در بلا و هلاکت افتاده (در عبارت "بِأَییِّکُمُ ﭐلْمَفْتُونُ " منظور از بلا و هلاکت جنون و دیوانگی است و معنی آیه می شود :"که کدام یک از شما دچار جنون اند.کلمه فتن در اصل به معنای این عمل بوده که طلا را در آتش کنند تا خوبی و بدیش معلوم شود ، آن وقت است...
معنی نَفْتِنَهُمْ: که آنان رابیازماییم - تا آنان را عذاب کنیم(کلمه فتن در اصل به معنای این عمل بوده که طلا را در آتش کنند تا خوبی و بدیش معلوم شود ، آن وقت استعمالش را توسعه داده داخل کردن هر چیز در آتش و یا سوزاندنش همچنین آزمودن آن را فتنه خواندهاند و در داخل آتش شدن...
معنی فَتَنَّا: آزمودیم (کلمه فتن در اصل به معنای این عمل بوده که طلا را در آتش کنند تا خوبی و بدیش معلوم شود ، آن وقت استعمالش را توسعه داده داخل کردن هر چیز در آتش و یا سوزاندنش همچنین آزمودن آن را فتنه خواندهاند و در داخل آتش شدن انسان نیز استعمال شده ، از آن جمل...
معنی فَتَنَّاکَ: تو را آزمودیم (کلمه فتن در اصل به معنای این عمل بوده که طلا را در آتش کنند تا خوبی و بدیش معلوم شود ، آن وقت استعمالش را توسعه داده داخل کردن هر چیز در آتش و یا سوزاندنش همچنین آزمودن آن را فتنه خواندهاند و در داخل آتش شدن انسان نیز استعمال شده ، از ...
معنی فِتْنَتُکَ: آزمایش تو (کلمه فتن در اصل به معنای این عمل بوده که طلا را در آتش کنند تا خوبی و بدیش معلوم شود ، آن وقت استعمالش را توسعه داده داخل کردن هر چیز در آتش و یا سوزاندنش همچنین آزمودن آن را فتنه خواندهاند و در داخل آتش شدن انسان نیز استعمال شده ، از آن ج...
معنی فِتْنَتَکُمْ: عذابتان (کلمه فتن در اصل به معنای این عمل بوده که طلا را در آتش کنند تا خوبی و بدیش معلوم شود ، آن وقت استعمالش را توسعه داده داخل کردن هر چیز در آتش و یا سوزاندنش همچنین آزمودن آن را فتنه خواندهاند و در داخل آتش شدن انسان نیز استعمال شده ، از آن جمل...
معنی فَتَنتُمْ: در بلا و هلاکت افکندید (کلمه فتن در اصل به معنای این عمل بوده که طلا را در آتش کنند تا خوبی و بدیش معلوم شود ، آن وقت استعمالش را توسعه داده داخل کردن هر چیز در آتش و یا سوزاندنش همچنین آزمودن آن را فتنه خواندهاند و در داخل آتش شدن انسان نیز استعمال ...
معنی فُتِنتُم: مورد امتحان قرار گرفتید - امتحان شدید(کلمه فتن در اصل به معنای این عمل بوده که طلا را در آتش کنند تا خوبی و بدیش معلوم شود ، آن وقت استعمالش را توسعه داده داخل کردن هر چیز در آتش و یا سوزاندنش همچنین آزمودن آن را فتنه خواندهاند و در داخل آتش شدن انسا...
ریشه کلمه:
فتن (۶۰ بار)

در این که «فتنه» در این آیات، به چه معناست، میان مفسران گفتگو است: بعضی آن را به معنای پوزش و معذرت، بعضی به معنای پاسخ و بعضی به معنای شرک گرفته اند.
این احتمال نیز در تفسیر آیه وجود دارد که: منظور از «فتنه و افتنان» همان دلباختگی به چیزی است، یعنی نتیجه دلباختگی آنها به شرک و بت پرستی که پرده ای بر روی اندیشه و خِرَد آنها افکنده، این شده است: در قیامت که پرده ها کنار می رود، متوجّه خطای بزرگ خود بشوند، و از اعمال خود بیزاری جویند و به کلی انکار کنند.
و اصل «فتنه» در لغت چنان که «راغب» در «مفردات» می گوید: آن است که طلا را در آتش بیفکنند و زیر فشار حرارت قرار دهند، تا باطن آن آشکار گردد و معلوم شود خالص است یا ناخالص؟
«فِتْنَه» در قرآن مجید مکرّر به معنای آزمایش و امتحان آمده است. و در تفسیر آیه 193 سوره «بقره» گفته ایم،مفهوم وسیعی دارد که هر گونه اِعمال فشار را شامل می شود، لذا گاهی در قرآن کلمه فتنه به شرک و بت پرستی که انواع محدودیت ها و فشارها را برای جامعه در بر دارد گفته شده.
همچنین به فشارهایی که از ناحیه دشمنان برای جلوگیری از گسترش دعوت اسلام و به منظور خفه کردن ندای حق طلبان و حتی باز گرداندن مؤمنان به سوی کفر به عمل می آید «فتنه» اطلاق شده است.

فِتنه
نوشتۀ علی دشتی، مجموعۀ ده داستان به فارسی در ۱۳۲۲ش. در یکی از محافل انس روشنفکران وابسته به طبقۀ حاکم وقت که در کافه ها یا باغ هایی اشرافی در تهران تشکیل می شده، پس از مباحثاتی دربارۀ زن و عشق یکی از حاضران داستانی عاشقانه نقل می کند. درواقع، گردهمایی چارچوبی است که داستان اصلی در آن تعبیه می شود. مردانی از «طبقۀ راقیه و تربیت یافته» عاشق زنان درس خوانده ای می شوند که چندان پای بندِ محدودیت های خانوادگی و اخلاقی نیستند. آگاهی به خیانت آنان، سبب سرخوردگی عشاق و قلم فرسایی در باب زن و عشق و اخلاق می شود. این داستان ها گرچه در قالب نامه ها و قطعه های احساساتی نوشته شده اند، از لحاظ توصیفِ زندگی و آمال روشنفکران اشرافیِ عصر رضاشاه ارزشمندند.