فتح علی خان کاشانی یا فتح علی خان صبا متخلص به صبا، ملک الشعرای دربار فتحعلی شاه قاجار و سرآمد شاعران دربار بوده است.
پدر وی آقامحمدخان دنبلی ضرابی ( بزرگ خاندان ضرابی ) پسر امیرفاضل بیک پسر عباس منظور خان ضراب پسر امیر شریف بیک دنبلی بوده است.
... [مشاهده متن کامل]
زادروز وی به درستی معلوم نیست و با استدلالی که ملک الشعرای بهار در مقدمه خود بر کتاب گلشن صبا کرده، در حدود سال ۱۱۷۹ هجری قمری در کاشان اتفاق افتاده است. صبا در سن ۵۹ یا ۶۰ سالگی به تاریخ ۱۲۳۸ هجری قمری در تهران درگذشت.
از او پسری به نام محمدحسین خان ماند که بعدها با تخلص عندلیب در شعر و شاعری به شهرت رسید. محمدحسین خان نیز دو پسر به نام های محمودخان ملک الشعرا ( شاعر، خطاط، نقاش ) و محمدخان ندیمباشی داشت.
فتحعلی خان ابتدا از مداحان لطفعلی خان زند بوده و گویا دیوانی هم در مدح وی داشته که پس از واقعه قتل برادر ( میرزا محمدعلی متخلص به ناطق ) از ترس جان آن را فروشسته است.
ملک الشعرای بهار و ابوالحسن خان صبا از خاندان وی بودند.
فتحعلی خان صبا را باید حلقهٔ اتصال به عصر هاتف و شاخص ترین شاعر سبک بازگشت دانست. او در زادگاه خود کاشان با صباحی بیدگلی ارتباط نزدیک داشت و تحت تأثیر وی به تتبع از سبک قدما گرایش یافت. صبا مدتی را هم به سیاحت در اصفهان و شیراز و یزد سرگرم بود و به سال ۱۲۱۲ هنگام جلوس فتحعلی شاه بر مسند فرمانروایی، عنوان ملک الشعرایی یافت. وی بعدها چندی هم حاکم قم و کاشان بود.
صبا در مثنوی و قصیده و غزل دست داشت و در این قالب های شعری آثاری از خود به یادگار گذاشته است:
• دیوان اشعار، شامل حدود ۱۶٬۵۰۰ بیت که بیشتر در قالب قصیده و غزل سروده شده.
• خداوندنامه، در بیان معجزات پیامبر اسلام و دلیری های علی امام نخست شیعیان است.
• عبرت نامه، مثنوی ای است در مدح فتح علی شاه و آمیخته به اندرز و هجو، به تقلید از تحفةالعراقین خاقانی.
• گلشن صبا، منظومه ای است به تقلید از بوستان سعدی.
• شهنشاه نامه، منظومه ای حماسی در بحر متقارب بر وزن شاهنامه که موضوع آن ذکر وقایع پادشاهی فتح علی شاه و جنگ های عباس میرزا با سپاهان روس است.
فتحعلی خان صبا تربیت یافته مکتب صباحی بیدگلی و آذر بیگدلی بود و در قصیده و غزل از شیوهٔ آن ها پیروی می کرد. شعرش هر چند از لحاظ لطافت بیان به پای اشعار آن دو نمی رسد، از لحاظ لفظ و عبارت از کلام آن ها استوارتر می نماید. در طرز مدیحه، شعر او گاهی سبک مسعود سعد را به خاطر می آورد اما لطف کلام و روانی سخن مسعود در کلام صبا دیده نمی شود. طرز صبا به ویژه در قصیده سرایی، سرمشق بیشتر سخن سنجان روزگار وی بوده است؛ با این حال، در شعر او برخی مسامحه ها و ناپختگی های انشایی و دستوری و پاره ای سهل انگاری ها در استعمال الفاظ و ترکیبات به چشم می خورد. مضمون قصاید او عموماً مدح و وصف و اندکی هم مناجات و منقبت و محتوای غزلیاتش عشق و هجران و سوز و گدازهای معمول در نزد عامهٔ شاعران است.
پدر وی آقامحمدخان دنبلی ضرابی ( بزرگ خاندان ضرابی ) پسر امیرفاضل بیک پسر عباس منظور خان ضراب پسر امیر شریف بیک دنبلی بوده است.
... [مشاهده متن کامل]
زادروز وی به درستی معلوم نیست و با استدلالی که ملک الشعرای بهار در مقدمه خود بر کتاب گلشن صبا کرده، در حدود سال ۱۱۷۹ هجری قمری در کاشان اتفاق افتاده است. صبا در سن ۵۹ یا ۶۰ سالگی به تاریخ ۱۲۳۸ هجری قمری در تهران درگذشت.
از او پسری به نام محمدحسین خان ماند که بعدها با تخلص عندلیب در شعر و شاعری به شهرت رسید. محمدحسین خان نیز دو پسر به نام های محمودخان ملک الشعرا ( شاعر، خطاط، نقاش ) و محمدخان ندیمباشی داشت.
فتحعلی خان ابتدا از مداحان لطفعلی خان زند بوده و گویا دیوانی هم در مدح وی داشته که پس از واقعه قتل برادر ( میرزا محمدعلی متخلص به ناطق ) از ترس جان آن را فروشسته است.
ملک الشعرای بهار و ابوالحسن خان صبا از خاندان وی بودند.
فتحعلی خان صبا را باید حلقهٔ اتصال به عصر هاتف و شاخص ترین شاعر سبک بازگشت دانست. او در زادگاه خود کاشان با صباحی بیدگلی ارتباط نزدیک داشت و تحت تأثیر وی به تتبع از سبک قدما گرایش یافت. صبا مدتی را هم به سیاحت در اصفهان و شیراز و یزد سرگرم بود و به سال ۱۲۱۲ هنگام جلوس فتحعلی شاه بر مسند فرمانروایی، عنوان ملک الشعرایی یافت. وی بعدها چندی هم حاکم قم و کاشان بود.
صبا در مثنوی و قصیده و غزل دست داشت و در این قالب های شعری آثاری از خود به یادگار گذاشته است:
• دیوان اشعار، شامل حدود ۱۶٬۵۰۰ بیت که بیشتر در قالب قصیده و غزل سروده شده.
• خداوندنامه، در بیان معجزات پیامبر اسلام و دلیری های علی امام نخست شیعیان است.
• عبرت نامه، مثنوی ای است در مدح فتح علی شاه و آمیخته به اندرز و هجو، به تقلید از تحفةالعراقین خاقانی.
• گلشن صبا، منظومه ای است به تقلید از بوستان سعدی.
• شهنشاه نامه، منظومه ای حماسی در بحر متقارب بر وزن شاهنامه که موضوع آن ذکر وقایع پادشاهی فتح علی شاه و جنگ های عباس میرزا با سپاهان روس است.
فتحعلی خان صبا تربیت یافته مکتب صباحی بیدگلی و آذر بیگدلی بود و در قصیده و غزل از شیوهٔ آن ها پیروی می کرد. شعرش هر چند از لحاظ لطافت بیان به پای اشعار آن دو نمی رسد، از لحاظ لفظ و عبارت از کلام آن ها استوارتر می نماید. در طرز مدیحه، شعر او گاهی سبک مسعود سعد را به خاطر می آورد اما لطف کلام و روانی سخن مسعود در کلام صبا دیده نمی شود. طرز صبا به ویژه در قصیده سرایی، سرمشق بیشتر سخن سنجان روزگار وی بوده است؛ با این حال، در شعر او برخی مسامحه ها و ناپختگی های انشایی و دستوری و پاره ای سهل انگاری ها در استعمال الفاظ و ترکیبات به چشم می خورد. مضمون قصاید او عموماً مدح و وصف و اندکی هم مناجات و منقبت و محتوای غزلیاتش عشق و هجران و سوز و گدازهای معمول در نزد عامهٔ شاعران است.
