غیاث الدین جمشید کاشانی

دانشنامه آزاد فارسی

غیاث الدّین جَمشید کاشانی (ح۷۹۰ ـ۸۳۲ق)
منجم، محاسب، فن شناس، مخترع اسباب دقیق رصد و از برجسته ترین ریاضی دانان دورۀ اسلامی. پدرش مسعود بن محمود در کاشان به طبابت اشتغال داشت. غیاث الدین از ۸۰۸ق فعالیت های علمی خود را ابتدا در کاشان با رصد و فعالیت های نجومی آغاز کرد. در حدود ۸۲۴ق به دعوت الغ بیگ رهسپار سمرقند شد و در شمار بزرگ ترین منجمانی درآمد که در خدمت الغ بیگ به پژوهش های نجومی و کار در رصدخانۀ معتبر سمرقند مشغول بودند. شواهد نشانگر آن است که غیاث الدین و معین الدین کاشی از سوی الغ بیگ مأمور بنیادنهادن رصدخانۀ مراغه شده بودند. غیاث الدین خود مدیر این رصدخانه شد. غیاث الدین از مبتکران اولیۀ کسرهای اعشاری است که چندی بعد اروپاییان، ظاهراً به طور مستقل، آن را ابداع کردند. او در رسالۀ محیطیه، اندازۀ عدد پی (π) یعنی نسبت محیط دایره به قطر را با دقتی کم نظیر حساب کرد. همچنین، جیب (سینوس) زاویۀ یک درجه را در رسالۀ وَتَر و جیب در شمار سِتّینی (شصتگانی) یافت که هر هفده رقم اعشاری آن با مقدار واقعی سینوس مطابقت دارد. قاضی زادۀ رومی کارهای محاسباتی غیاث الدین را تنقیح کرده و آن را در رساله فی استخراج جیب الدرجه الواحده علی التحقیق الحقیق استخراجه افضل المهندسین غیاث الدین جمشید القاسانی گرد آورده است. کاشانی «زیج ایلخانی» را که حاصل رصدها و محاسبات خواجه نصیرالدین طوسی در مراغه بود، اصلاح و تکمیل، و همۀ جدول های آن را از نو با دقیق ترین محاسبه ها استخراج کرد و «زیج خاقانی» را پدید آورد. غیاث الدین اسبابی برای شناسایی تقویم ها و عرض های ستارگان اختراع کرد که به طبق المناطق معروف است. مفتاح الحساب از مهم ترین آثار اوست که آن را به زبان عربی نگاشته است. از دیگر آثار اوست: رسالۀ سُلَّم السَماء، در استخراج ابعاد زمین و ستارگان؛ تلخیص المفتاح فی علم الحساب، که خلاصه ای از مفتاح الحساب است.

پیشنهاد کاربران

جمشید بن مسعود بن محمود طبیب کاشانی ملقب به غیاث الدین ( ۷۵۸ ش ۱۳۸۰ م – ۱ تیر ۸۰۸ ش یا ۲۲ ژوئن م۱۴۲۹ ) ریاضی دان و اخترشناس ایرانی بود. او در غرب به الکاشی ( al - kashi ) مشهور است.
علاقهٔ اصلی وی متوجه ریاضیات و اخترشناسی بود و تحت حمایت الغ بیگ موقعیت شغلی مطمئنی در سمرقند داشت.
...
[مشاهده متن کامل]

وی به تکمیل و تصحیح روش های قدیمی انجام چهار عمل اصلی حساب پرداخت و روش های جدید و ساده تری برای آن ها اختراع کرد. در واقع، کاشانی را باید مخترع روش های کنونی انجام چهار عمل اصلی حساب ( به ویژه ضرب و تقسیم ) دانست. کتاب وی مفتاح الحساب است که آن را از حیث فراوانی و تنوع مواد و مطالب و روانی بیان سرآمد همهٔ آثار ریاضی سده های میانه می دانند.
ابداع و ترویج کسرهای اعشاری به قیاس با کسرهای شصتگانی که در ستاره شناسی متداول بود. محاسبهٔ عدد پی تا شانزده رقم اعشار، به نحوی که تا صدوهشتاد سال بعد کسی نتوانست آن را گسترش دهد:
۲π=۶٫۲۸۳۱۸۵۳۰۷۱۷۹۵۸۶۵
محاسبهٔ سینوس ( جِیب ) زاویهٔ یک درجه با روش ابتکاری حل یک معادله درجه سوم ( sin1=۰٫۰۱۷۴۵۲۴۰۶۴۳۷۲۸۳۵۱۰۳۷۱۲ ) ، که هفده رقم اعشاری عدد به دست آمده با مقداری که امروزه محاسبه می شود، همخوانی دارد.
در واقع کاشانی مقدار سینوس یک درجه را تا ده رقم صحیح شصتگانی حساب کرد. ( به کمک فرمول sin ⁡ 3 ϕ = 3 sin ⁡ ϕ − 4 sin 3 ⁡ ϕ )
اختراع ابزار اخترشناسی دقیق از جمله وسیله ای به نام «طَبَق المناطق» برای محاسبهٔ طول ستارگان که کتاب نزهة الحدایق در شرح آن است.
وی نخستین کسی بود که در اوائل قرن ۱۵ میلادی علامت اعشار را بکار برد. تا پیش از او اعداد غیر صحیح به صورت رقم صحیح به همراه یک کسر نمایش داده می شدند.
دسته بندی معادلات درجه اول تا چهارم و حل عددی معادلات درجه چهارم و بالاتر
کاشانی در الرسالة المُحیطیة ( ص ۲۸ ) در سال ۱۴۲۴ میلادی با استفاده از یک ۸۰۵۳۰۶۳۶۸ ( هشتصد و پنج میلیون ) ضلعی عدد پی را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه کرد که رکورد او تا ۱۸۰ سال توسط هیچ ریاضیدانی شکسته نشد!
تکمیل و تصحیح روش های قدیمی انجام چهار عمل اصلی و اختراع روش های جدیدی برای آن ها. در واقع، کاشانی را باید مخترع روش های کنونی انجام چهار عمل اصلی حساب ( به ویژه ضرب و تقسیم ) دانست.

غیاث الدین جمشید کاشانیغیاث الدین جمشید کاشانیغیاث الدین جمشید کاشانی
منابع• https://fa.wikipedia.org/wiki/غیاث‌الدین_جمشید_کاشانی

بپرس