به
راهرو باز یا سرپوشیده دورادور عمارت ها و بناهای بزرگ غلام گردش، غلام گرد یا مردگرد می گویند. [ ۱] این راهرو معمولا به صورت ایوان سرپوشیده است.
به راهرویی که بین دو فضا قرار می گیرد و به هر دوی آن ها راه دارد هم غلام گردش می گویند. [ ۲]
کاربرد اصلی راهرو ایوان مانند دور خانه و کاخ، یا همان غلام گردش، برای عبور خدم و حشم بوده و کارهای مربوط به تدارکات در آن انجام می گرفته است، تا درب اتاق ها و تالارها کمتر باز شده و
اندرونی خانه از چشم «نامحرمان» در امان بماند. غلام گردش های ستون دار و سرپوشیده همچنین مانند محافظی در جلوی دیوار اصلی عمارت عمل می کرده اند.
غلام گردش ها از ارکان مهم در
معماری روستایی گیلان هستند. در خانه های گیلانی یک غلام گرد مانند ایوانی در سرتاسر محیط ساختمان قرار می گیرد و
بام را تا جلوی غلام گرد ادامه می دهند. به این ترتیب بام مانند چتری گسترده روی کل ساختمان و ایوان است. هم چنین از سمتی که باد غالب می وزد و باران از آن ناحیه به بدنهٔ ساختمان برخورد می کند، بام را تا ارتفاع پایین تری ادامه می دهند. به این صورت با ایجاد غلام گرد و پوشش بالای آن هم دیوارها محافظت می شوند هم یک فضای مناسب که در سایه قرار دارد و هوا در اطراف آن می تواند جریان یابد، برای ساکنان به وجود می آید.
در معماری اروپایی به غلام گردش ambulatory می گویند. این واژه که مأخوذ از
لاتین است به معنای «مکان راه رفتن» ( به لاتین: ambolutorium ) است. در این معماری، غلام گردش یا دور
حیاط مرکزی قرار می گیرد یا در کلیساهای جامع یا نمازخانه های بزرگ پشت
قربان گاه قرار می گیرد. [ ۳] [ ۴] نخستین غلام گردش اروپایی در قرن ۱۱ در
فرانسه ساخته شد و تا قرن ۱۳ به
انگلستان رسید و باعث شد تا بسیاری از کلیساهایی انگلیسی برای اضافه شدن غلام گردش گسترش پیدا کنند. [ ۵] واژهٔ «ambulatory» برای فضای ایوان شکل خانه باغ های انگلیسی هم استفاده می شود. [ ۶]
در
معماری هندی و بودایی در ساخت استوپاها، معابد و مقابر، الگوی غلام گردش دیده می شود. گاهی بنایی چندین با غلام گردش احاطه می شود.