غرر الحکم

[ویکی اهل البیت] امیرمؤمنان علی علیه السلام ستیغ بلند فصاحت و اوج قله بلاغت و سرآمد ارباب سخن بود. حکمت در سینه اش موج می زد و علم و دانش ـ که جوشیده از سرچشمه وحی الهی و نشأت گرفته از علوم نبوی بود ـ از منطق استوار و بیان شیوایش نمایان بود. او خود می فرمود: «ینحدر عنی السیل و لایرقی إلی الطیر»؛ «علوم و معارف از قله شامخ من، سیل آسا سرازیر است، و توسن فکر هیچ پرواز کننده ای به اوج کمالات من نمی رسد».
خطابه های رسا و کلام دلربایش، جان های شیفته را برانگیخت تا سخنان وی را به خاطر بسپارند و بر صفحه دل بنگارند و کتاب های فراوان در جمع و ضبط آن ها فراهم آرند.
در این میان، کلمات قصار حضرت، جایگاه ویژه ای داشته است. این سخنان، به دلیل کوتاهی و زیبایی و آسانی حفظ آن ها، مجموعه های فراوانی را به خود اختصاص داده است که یکی از معروف ترین آن ها، کتاب ارزنده غرر الحکم و دررالکلم است. کتابی که «دریایی پر از گوهر و آسمانی پر از نجم و اختر که یاقوت های فروزان و اختران تابان آن، دیدگان بیننده را در پرتو و لمعان انوار درخشانش، خیره و مات می سازد.»
این نوشتار بر آن است که کتاب نامبرده و مؤلف گرامی اش را به اجمال بررسد و پرتوی ـ هرچند لرزان ـ بدان جا افکند.
پدیدآورنده کتاب، قاضی ناصح الدین ابوالفتح عبدالواحد بن محمد بن عبدالواحد تمیمی آمدی است، که از زندگی و شرح حال وی آگاهی های بسیاری در دست نیست.
بنابر گزارش مرحوم میرزا عبدالله افندی ـ که بهترین شرح زندگی او را به دست داده است ـ او «فاضل عامل محدث امامی شیعی» بود. وی در آغاز شرح خود، علی علیه السلام را با «کرم الله وجهه» می ستاید که شاید بتوان آن را تقیه، یا تصرف نا به جای کاتبان و ناسخان حمل کرد. گروهی از فضلا، وی را از بزرگان دانشمندان امامیه برشمرده اند.
ابن شهر آشوب( سروی مازندرانی) در آغاز کتاب مناقب، در اثنای شمارش کتاب های شیعه و بیان اساتید آن ها می گوید: «آمدی، روایت غررالحکم را به من اجازه داد.» همو در معالم العلماء نیز از آمدی و کتاب غرر الحکم و دررالکلم یاد کرده است.