غبطه

[ویکی فقه] غبطه در معانی حسن حال و سرور، مصلحت و منفعت، آرزوی نعمتی همانند آنچه دیگری دارد، برای خود، به کار رفته است.
غبطه در لغت به معنای حسن حال و سرور و نعمت آمده و در اصطلاح عبارت است از آرزوی داشتن نعمتی همانند آنچه به دیگری داده شده است، بدون آنکه در اندیشه زوال آن از دیگری باشد.
تفاوت غبطه با حسد
این ویژگی آخر، غبطه را از حسد متمایز می سازد؛ زیرا حسد عبارت است از آرزوی نعمتی که به دیگری داده شده، برای خود، با آرزوی زوال آن از وی. غبطه به معنای اصطلاحی (آرزوی نعمتی برای خود...) بر خلاف حسد از صفات و اخلاق ناپسند به شمار نمی رود؛ از این رو، امام صادق علیه السّلام در حدیثی می فرماید: « مؤمن غبطه می خورد، لیکن حسادت نمی ورزد».
کاربرد فقهی
غبطه در کلمات فقها ، در بحث تصرفات ولیّ در اموال مولّی علیه به معنای بهتر، شایسته تر و سودمندتر به کار رفته است؛ آنجا که می گویند: تصرف ولیّ در مال مولّی علیه منوط به غبطه (مصلحت و منفعت داشتن) برای مولّی علیه است (ولایت). چنانکه در فقه بر عقد نکاح دائم «نکاح غبطه» نیز اطلاق شده است که مراد همان معنای لغوی غبطه است ( ازدواج ).

[ویکی اهل البیت] غبطه در لغت به معنای رشک بردن بر سعادت کسی و آرزوی داشتن نعمت و سعادت او بدون بدخواهی نسبت به آن شخص و بدون آرزو کردن زوال نعمت و سعادت از او می باشد.
در علم اخلاق، آرزوی دستیابی به خیری را داشتن که نصیب دیگران شده "غبطه" نام دارد. اگر این آرزو به مرحله سعی و تلاش برای دستیابی به آن خیر یا بالاتر از آن برسد "منافسه" است و این هر دو صفتی پسندیده است.
پس "غبطه" تمنای رسیدن به نعمتی برای خود است آنچنان که برای غیرخود می رسد، بدون آن که تمنای زوال آن نعمت را از غیرخودت داشته باشی و "غبطه" مذموم نیست گاهی از "غبطه" به "منافسه" و گاه از "منافسه" به "غبطه" و در مواردی از آن ها به "حسد" تعبیر کرده اند.
و آن به خاطر نزدیک بودن معانی آن ها به یکدیگر است و سخن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به این معنی حمل می شود که فرمود: "لاحسد الا فی اثنین: رجل آتاه الله مالا فسلطه علی ملکه فی الحق و رجل آتاه الله علما فهو یعمل به و یعمله الناس".
حسد روا نیست مگر در دو مورد: یکی حسد به کسی که خداوند به او مال داده و او را بر صَرف مال در راه حق توانایی بخشیده است، و دیگری حسد به کسی که خداوند به او علم بخشیده و او را در کار علمی و نیز در کار آموختن علم به مردم، توفیق داده است. این نوع حسد به معنای "غبطه" استعمال شده است.