غار حرا

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است
حِراء، از کوههای مشهور مکه که وحی اولین بار در آنجا بر حضرت محمد صلی اللّه علیه و آله نازل شد و از این رو به آن جبل النور نیز گفته اند. این کوه در شمال شرقی مکه (ابن جبیر، ص130؛ بلادی، ص 82)، در مقابل کوه ثَبیر واقع است (یاقوت حموی، ذیل مادّه) و شهرت آن به سبب غاری است که در آن قرار دارد و حضرت محمد هر سال مدتی را در آن به خلوت و عبادت می گذراند و خدا آن حضرت را در آنجا به رسالت مبعوث کرد بنا به فرموده امام علی علیه السلام، پیامبر اکرم پیش از بعثت هر سال مدتی در حراء مجاور می شد. (فاسی، ج1، ص279؛ نیز رجوع کنید به تحنث)
شکل کوه مخروطی است و از دیگر کوههایی که شهر مکه بر دامنه آنها واقع شده، مستقل است، (قائدان، ص107) در حالی که کوههای اطراف مکه از سمت شمال تا حدود شهر جده، واقع در هفتاد کیلومتری مکه امتداد دارند. (خادمی، ج2، ص156)
بنابر منابع متقدم، فاصله کوه حراء تا مکه یک فرسنگ (رجوع کنید به ابن جبیر، همانجا؛ ابن بطوطه، ج1، ص158) یا سه میل (ابن جبیر، ص192؛ یاقوت حموی، همانجا؛ فاسی، ج1، ص280؛ قس حمیری، ص190) است.
اکنون، حراء را در چهار تا شش کیلومتری مکه (مسجدالحرام) می دانند. (قائدان، همانجا؛ شهیدی، ص62) حراء امروزه، به سبب توسعه شهر مکه، داخل شهر قرار گرفته و ساختمان های مسکونی آن را احاطه کرده است. (قائدان، همانجا)
این کوه مشرف بر مِنا (ابن جبیر؛ ابن بطوطه، همانجاها) و در کنار راه مِنا ـ عرفات است. (قائدان، همانجا) ارتفاع آن از سطح دریا 560 متر است. (عبدالغنی، ص 22) حراء کوه مرتفعی است که فقط از یک مسیر می توان از آن صعود کرد و آن راهی است که از دیگر جاها جدا شده است. (حمیری، همانجا)
آب و سبزه نیز در آن دیده نمی شود. (یاقوت حموی، همانجا) قله حراء حدود چهل مترمربع مساحت دارد. اطراف قله باز است و هیچ صخره یا مانعی در برابر کسی که می خواهد اطراف را تماشا کند، وجود ندارد. فاصله بین غار و قله حدود بیست متر است. برای رسیدن به آن از میان دو صخره بسیار نزدیک به هم عبور می کنند. پس از آن، غار نمایان می شود. (خادمی، ج2، ص157)
از عجایب غار حراء، این است که انتهای آن کاملاً به سوی مسجدالحرام و کعبه و دهانه آن تقریباً به سمت بیت المقدّس است. (قائدان، ص108) از بالای کوه حراء مسجدالحرام و گلدسته ها دیده می شوند. (خادمی، همانجا)