عیون مسائل النفس

[ویکی نور] «عیون مسائل نفس» و شرح آن که «سرح العیون فی شرح العیون» می باشد، یکی از آثار مهم استاد علامه حسن زاده آملی بشمار می رود که دربارۀ معرفت النفس به رشته تحریر درآمده است. این کتاب به عدد اسم جلاله در شصت و شش عین تنظیم شده است و هر عین آن موضوعی خاص در معرفت نفس است. استاد این اثر عظیم الشان را در تیرماه سال 1368ش در شهر مقدّس قم به انجام رسانده است. لازم به ذکر است که این کتاب در دو جلد به فارسی ترجمه شده است که جلد اوّل آنها توسّط آقایان احمدیان و بابایی و جلد دوّم آنها توسّط آقای نائیجی به فارسی برگردانده شده است و خود استاد، چندین بار ترجمه ها را دیده و ویراسته است و کژی ها و ناراستی هایش را برداشته است. استاد در مقدّمه کتاب بیان می کند که اثر حاضر حاصل تحقیقات عمیقی است که در طول سالیان متمادی درباره معرفت نفس به عمل آورده است.
معرفت نفس، پس از معرفت خدای تعالی، از لذیذترین و عزیزترین معارف الهی بشمار می رود و آن مفتاح خزائن ملکوت و مرقات معرفت ربّ است. به نظر سید علی طوبجی سیوطی حدیث «من عرف نفسه فقد عرف ربّه» از ابوبکر رازی است. ابن تیمیّه معتقد است که این حدیث مجهول است و استاد با عنوان «وهم و رجم» همۀ این سخنان را رد می کند.
گفته می شود که معرفت نفس مبتنی بر اصولی است و عیون مسائل نفس اصول آنست. و در هر عینی از اصول ایقانیّه و امهات برهانیه که مستفاد از فهم خطاب محمّدی(ص) و مستفاض از اصول جوامع و روایی اهل بیت(ع) استفاده شده است. در این جا به مطالب مهمّ و کلیدی کتاب اشاره می کنیم که در فهم معرفت نفس نقش بسزایی دارند.
1-اثبات وجود نفس من حیث هی نفس.
2-تحدید نفس به اینکه نفس کمال اوّل است برای جسم طبیعی آلی ذی حیات بالقوه.