[ویکی فقه] عین المعانی فی تفسیر السبع المثانی (تـفـسـیـر ابـن طیفور)، از شیخ ابوعبداللّه محمد (م ۵۶۰ ق) فرزند طیفور غزنوی سجاوندی، از مفسران و ادبای عصر خویش. این تفسیر در چند جلد به زبان عربی است.
مـفـسر آن را به شیوه ادبی نگاشته است و نیز به نحو و اعراب و معانی و کیفیت قراءآت آیات قرآن کریم پـرداخـته است و بیشتر بحث خویش را به ادبیات و قواعد عربی آیات اختصاص داده و نیز در نوع خود بسیار نافع و کم نظیر است.
عین المعانی در کلام علما
قفطی در کتاب خود انباه الرواة می نویسد وی قریب عصر ما زندگی می کرد و نام این تفسیر را عین التفسیر ضبط کرده است و آن را ستوده و در چند جلد می خواند. سپس می گوید این تفسیر به نام تفسیر انسان العین توسط فرزندش تلخیص شده است.ولـی حاجی خلیفه این تفسیر را در کشف الظنون به نام تفسیر عین المعانی فی تفسیر السبع المثانی ذکر نموده است و مختصر آن را تفسیر انسان عین المعانی یاد کرده که هر دو یکی است.آقـای علینقی منزوی هنگام ذکر آثار باقی مانده مفسر تا عصر حاضر در فهرست دانشگاه تهران می نویسد که یگانه نسخه آن چنانکه در فهرست ذکر شده در قاهره موجود است.چنانچه در فهرست یاد شده و نیز نسخه دوم آن چنانکه آقای الیس در فهرست نسخه های عربی معرفی می کند در موزه بریتانیا محفوظ است.
کتب دیگر مفسر
از ابـن طیفوری سه کتاب دیگر که بعضی آنها را تفسیر می دانند ذکر شده است:۱) غرائب القرآن، در چـنـد جـلـد به زبان عربی و به شیوه ادبی است که در آن به شرح لغات مشکله و متشابه قرآن کریم پرداخته است. نسخه ای از این تفسیر به شماره ۳۶۵۰ در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است.۲) علل القراءآت، که در یک جلد به زبان عربی و با بحث های ادبی و شرح علل قراءآت و نحو و بلاغت و آیات مشکله و متشابه و معانی کلمات قرآن تالیف گردیده است.نـسـخـه هـائی از ایـن تفسیر موجود است از جمله نسخه برلین و نسخه وین و احتمالا نسخه های معرفی شده از طرف آقای منزوی و فهرست دانشگاه تهران همان ها باشند.۳) الایـضـاح فـی الوقف و الابتداء، این تفسیر در یک جلد و به زبان عربی و شرح علامات هفت گانه وقف و نشانه های مربوط به قراءآت است که آنها را نشانه های سجاوندی می خوانند و نیز می گویند که ابن طیفور اولین کسی است که این نشانه ها و علامات وقف را در قرآن به کار برده است.نسخه هائی از این تفسیر در دست است که نسخه شماره ۶۹ مورخ ۸۷۷ ق کتابخانه دانشگاه تهران و نـسـخـه (بـریـتیش میوزیوم) طبق معرفی الیس در فهرست نسخه های عربی از آن جمله هستند.
مـفـسر آن را به شیوه ادبی نگاشته است و نیز به نحو و اعراب و معانی و کیفیت قراءآت آیات قرآن کریم پـرداخـته است و بیشتر بحث خویش را به ادبیات و قواعد عربی آیات اختصاص داده و نیز در نوع خود بسیار نافع و کم نظیر است.
عین المعانی در کلام علما
قفطی در کتاب خود انباه الرواة می نویسد وی قریب عصر ما زندگی می کرد و نام این تفسیر را عین التفسیر ضبط کرده است و آن را ستوده و در چند جلد می خواند. سپس می گوید این تفسیر به نام تفسیر انسان العین توسط فرزندش تلخیص شده است.ولـی حاجی خلیفه این تفسیر را در کشف الظنون به نام تفسیر عین المعانی فی تفسیر السبع المثانی ذکر نموده است و مختصر آن را تفسیر انسان عین المعانی یاد کرده که هر دو یکی است.آقـای علینقی منزوی هنگام ذکر آثار باقی مانده مفسر تا عصر حاضر در فهرست دانشگاه تهران می نویسد که یگانه نسخه آن چنانکه در فهرست ذکر شده در قاهره موجود است.چنانچه در فهرست یاد شده و نیز نسخه دوم آن چنانکه آقای الیس در فهرست نسخه های عربی معرفی می کند در موزه بریتانیا محفوظ است.
کتب دیگر مفسر
از ابـن طیفوری سه کتاب دیگر که بعضی آنها را تفسیر می دانند ذکر شده است:۱) غرائب القرآن، در چـنـد جـلـد به زبان عربی و به شیوه ادبی است که در آن به شرح لغات مشکله و متشابه قرآن کریم پرداخته است. نسخه ای از این تفسیر به شماره ۳۶۵۰ در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است.۲) علل القراءآت، که در یک جلد به زبان عربی و با بحث های ادبی و شرح علل قراءآت و نحو و بلاغت و آیات مشکله و متشابه و معانی کلمات قرآن تالیف گردیده است.نـسـخـه هـائی از ایـن تفسیر موجود است از جمله نسخه برلین و نسخه وین و احتمالا نسخه های معرفی شده از طرف آقای منزوی و فهرست دانشگاه تهران همان ها باشند.۳) الایـضـاح فـی الوقف و الابتداء، این تفسیر در یک جلد و به زبان عربی و شرح علامات هفت گانه وقف و نشانه های مربوط به قراءآت است که آنها را نشانه های سجاوندی می خوانند و نیز می گویند که ابن طیفور اولین کسی است که این نشانه ها و علامات وقف را در قرآن به کار برده است.نسخه هائی از این تفسیر در دست است که نسخه شماره ۶۹ مورخ ۸۷۷ ق کتابخانه دانشگاه تهران و نـسـخـه (بـریـتیش میوزیوم) طبق معرفی الیس در فهرست نسخه های عربی از آن جمله هستند.
wikifeqh: عین_المعانی_فی_تفسیر_السبع_المثانی